BAKI, AzerVoice
Astronomlar arasında uzun illərdir davam edən bir sual yenə gündəmdədir: Kainat nə qədər sürətlə genişlənir? Bu suala cavab vermək üçün istifadə olunan Hubble sabiti üzərində fikir ayrılığı hələ də qalmaqdadır.
Adını məşhur amerikalı astronom Edvin Hubble-dan alan bu sabit, bir qalaktikanın Yerə görə uzaqlaşma sürətinin onun məsafəsi ilə düz mütənasib olduğunu göstərir. Yəni sürət = Hubble sabiti × məsafə. Bu düsturdan çıxışla Hubble sabiti km/s/Mpc vahidi ilə ölçülür (1 Mpc = 3,26 milyon işıq ili).
1929-cu ildə Hubble sabitini ilk dəfə ölçən Edvin Hubble bu dəyəri təxminən 500 km/s/Mpc olaraq göstərib. Sonrakı illərdə aparılan daha dəqiq ölçmələr nəticəsində bu dəyər 100 km/s/Mpc-ə endirildi. Lakin 1960-cı illərdən etibarən astronomlar iki əsas düşərgəyə ayrıldı: biri sabitin 100, digəri isə 50 km/s/Mpc olduğunu müdafiə edirdi.
Məhz bu qeyri-müəyyənliyi aradan qaldırmaq məqsədilə Hubble Kosmik Teleskopunun (HST) əsas missiyalarından biri Hubble sabitini yenidən və daha dəqiq ölçmək oldu. 2001-ci ildə HST-nin apardığı müşahidələr nəticəsində sabit 72 km/s/Mpc olaraq müəyyən edildi və astronomlar arasında müvəqqəti konsensus yarandı.
Lakin son illərdə aparılan kosmik mikrodalğa fonu (CMB) müşahidələri bu sabitin 68 km/s/Mpc olduğunu göstərdi. HST və digər teleskoplar üzərindən aparılan müşahidələr isə hələ də 72 km/s/Mpc ətrafında nəticə verir. Bu fərq alimlər arasında “Hubble gərginliyi” adlandırılan yeni bir elmi mübahisəyə səbəb olub.
Hazırda kosmoloqlar bu uyğunsuzluğu izah etmək üçün müxtəlif nəzəriyyələr irəli sürürlər. Bəzi alimlər müşahidə metodlarındakı fərqləri əsas gətirir, digərləri isə kainatın strukturu və tərkibinə dair yeni modellərin vacibliyini vurğulayır.
Hələlik bu elmi ziddiyyətin nə zaman və necə həll olunacağı bilinmir.
