BAKI,AzerVoice

1988-ci il dekabrın 21-də Londondan Nyu-Yorka uçan Pan Am aviaşirkətinə məxsus 103 saylı reys Şotlandiyanın Lokerbi şəhəri üzərində havada partlayıb. Nəticədə təyyarədə olan 243 sərnişin və 16 ekipaj üzvü, eləcə də yerə düşən qalıqlar səbəbindən Lokerbinin 11 sakini həlak olub. Təyyarə 31 min fut hündürlükdə olarkən yük bölməsində gizlədilmiş, audio-kasset pleyerinin içində yerləşdirilən bomba işə düşüb.

Britaniya tarixində ən böyük cinayət istintaq araşdırmalarından birinə çevrilən bu faciə ABŞ-a qarşı terror hücumu kimi qiymətləndirilib. Qurbanların 189-u ABŞ vətəndaşı olub.

Terrorçuların bombanı Almaniyanın Frankfurt hava limanında təyyarəyə yerləşdirdiyi iddia edilib. Səlahiyyətli qurumlar hücumun ya 1986-cı ildə ABŞ-ın Liviyaya endirdiyi hava zərbələrinə cavab olaraq həyata keçirildiyini, ya da 1988-ci ildə ABŞ-ın səhvən Fars körfəzi üzərində İran Air-ə məxsus sərnişin təyyarəsini vurması nəticəsində 290 nəfərin həlak olmasına görə qisas məqsədi daşıdığını ehtimal ediblər.

Lokerbi üzərində baş verən partlayışdan 16 gün əvvəl, ABŞ-ın Finlandiyanın Helsinki şəhərindəki səfirliyinə zəng daxil olub və Frankfurtdan qalxacaq Pan Am reyslərindən birində bomba yerləşdiriləcəyi barədə xəbərdarlıq edilib. ABŞ-ın bu təhdidi nə dərəcədə ciddi qəbul etdiyi və sərnişinlərin xəbərdar edilib-edilməməli olduğu məsələsi uzun müddət mübahisə doğurub. Lakin sonradan rəsmi şəxslər zənglə partlayış arasında birbaşa əlaqənin təsadüfi olduğunu bildiriblər.

1991-ci ildə Britaniya hüquq-mühafizə orqanları və FBI-ın birgə apardığı istintaq nəticəsində Liviya kəşfiyyatının əməkdaşları Əbdülbəsit Əli əl-Meqrahi və Lamen Xəlifə Fhimah qətldə ittiham olunublar. Lakin Liviya şübhəliləri ABŞ-a təhvil verməkdən imtina edib.

Nəhayət, 1999-cu ildə BMT-nin Liviyaya tətbiq etdiyi sanksiyaları yüngülləşdirmək məqsədilə Müəmmər Qəddafi iki nəfərin Şotlandiya qanunvericiliyinə əsasən, lakin Niderlandda keçirilən məhkəmədə mühakimə olunmasına razılıq verib. 2001-ci ilin əvvəlində əl-Meqrahi ömürlük həbs cəzasına məhkum edilib, Fhimah isə bəraət alıb.

ABŞ hökumətinin etirazlarına baxmayaraq, 2009-cu ilin avqustunda həkimlər əl-Meqrahinin cəmi bir neçə ay ömrü qaldığını bildirdikdən sonra o azadlığa buraxılaraq Liviyaya göndərilib.

2020-ci ilin dekabrında isə ABŞ Ədliyyə Nazirliyinin partlayışla bağlı daha bir şübhəli – Əbu Əqilə Məhəmməd Məsud barəsində cinayət ittihamlarını açıqlayacağına dair məlumatlar yayılıb.