BAKI, AzerVoice
Hülagülər dövlətinin hökm sürdüyü dövrdə yaşamış azərbaycanlı filoloq Mahmud ibn Məhəmməd ibn Əli ibn Mahmud əl-Arrani orta əsr Şərq elminin inkişafında mühüm rol oynamış alimlərdən biri hesab olunur. Onun həyatı haqqında məlumatlar çox olmasa da, ərəb dili qrammatikasına dair yazdığı şərhlər bölgə elmi mühitində xüsusi nüfuz qazanmışdı.
Əl-Arrani məşhur Azərbaycan mənşəli qrammatik İbn Hacib Düveyninin iki fundamental əsərinə izahlı şərhlər yazmışdır:
“Şərhu’ş-Şafiyyə fi’s-Sərf” – ərəb dilinin morfologiyasına dair ətraflı şərh;
“Şərhu’l-Kafiyyə fi’n-Nəhv” – sintaksis mövzusunda ən önəmli orta əsr izah əsərlərindən biri.
Araşdırmalara görə, Mahmud əl-Arrani h. 734-cü ildə (1323) hələ həyatda idi. Bu isə onun XIII–XIV əsrlər arasında yaşadığını göstərir. Alimin ömrünün böyük hissəsini Azərbaycan və İraq bölgələrində keçirdiyi, ərəb dilinin nəzəri əsaslarının tədrisinə mühüm töhfələr verdiyi ehtimal olunur.
Əl-Arraninin əsərləri yalnız qrammatik təhlil deyil, həm də dövrün dilçilik ənənələrini anlamaq üçün dəyərli mənbə hesab edilir. Onun şərhləri ərəb qrammatikasının sistemləşdirilməsində mühüm mərhələ kimi qiymətləndirilir və bu gün də bir çox klassik dilçilik tədqiqatlarında istinad mənbələrindən biri olaraq qalır.
Mənbə: Dosent Elnur Nəsirov/ Orta Əsrlərdə Yaşamış AZƏRBAYCANLI ALİMLƏR, fəqihlər, müfəssirlər, mühəddislər, mütəkəllimlər, ravilər, qarilər …