Klassik İslam miniatür üslubunda hazırlanmış bu illüstrasiya, məsciddə bir müəllimin şagirdlərinə Quran və yazı öyrətdiyi səhnəni təsvir edir. ( Süni intellekt)
BAKI,AzerVocie, Azərbaycan İslam Ensiklopediyası
Hz. Məhəmməd Allaha iman edən, elmli və şüurlu bir cəmiyyət formalaşdırmağı hədəfləmiş, bu məqsədlə təhsil və maarifə böyük əhəmiyyət vermişdir. Onun həyatında “oxumaq”, “öyrənmək” və “öyrətmək” anlayışları İslamın təməl prinsiplərindən biri kimi yer alır.
Peyğəmbərə nazil olan ilk vəhy “Oxu” əmri idi. Bu, həm ona, həm də bütün ümmətə elm və bilik axtarışının ilahi göstəriş olduğunu nümayiş etdirirdi. Qurani-Kərimdə elmə təşviq edən və alimləri ucaldan çoxsaylı ayələr yer alır. Hz. Məhəmməd bir hədisində buyururdu: “Allah məni bir müəllim olaraq göndərmişdir.”
Məkkə dövründən Mədinəyə uzanan maarifçilik
Məkkə dövründə Peyğəmbər vəhy ayələrinin yazıya alınmasına böyük diqqət yetirmiş, onların qorunması və yayılması üçün səylər göstərmişdir. Darül-Ərkam adlı ev onun ilk tədris mərkəzi olmuş, burada Quran ayələri oxunur, yazılır və dini biliklər öyrədilirdi.
Hicrətdən sonra Mədinədə inşa olunan Məscidün-Nəbəvi həm ibadət, həm də təhsil ocağına çevrilmişdi. Məscidin “Suffə” adlanan hissəsində yüzlərlə səhabə Quran və yazı öyrənirdi. Burada Hz. Peyğəmbər bəzən şəxsən dərs verir, bəzən də müəllimlər təyin edirdi.
Maraqlı məqamlardan biri də budur ki, Bədir döyüşündən sonra yazı bilən, lakin fidyə ödəyə bilməyən əsirlər, on müsəlman uşağına yazı öyrətmək şərti ilə azad edilmişdilər. Bu, o dövr üçün böyük bir maarifçilik addımı idi.
Hz. Peyğəmbər elm öyrənməkdə qadın və kişi arasında fərq qoymamış, qadınların təhsili üçün xüsusi günlər ayırmışdı. Şəfa adlı qadın səhabə Hz. Hafsaya yazı öyrətmiş, Peyğəmbərin xanımları isə qızların təhsilinə şəxsən nəzarət etmişlər.
Eyni zamanda o, kölələrin də təhsildən kənarda qalmamasını vacib bilmiş, belə buyurmuşdur:
“Kim bir köləni öyrədib tərbiyə edər, sonra azad edib evləndirərsə, onun üçün iki mükafat vardır.”
Hz. Məhəmmədin tədris metodunda şiddət və sərtlik yox, səbir və mərhəmət əsas yer tuturdu. O, buyururdu:“Təlimdə asanlaşdırın, çətinləşdirməyin, hirsləndiyiniz zaman susun.”
Səhabələr onun bu müəllimlik üslubunu tərifləyərək bildirirdilər ki, Peyğəmbər heç kimi danlamaz, döyməz və təhqir etməzdi.
Hz. Məhəmmədin qurduğu maarifçilik sistemi sayəsində elm yalnız dini biliklərlə məhdudlaşmamış, oxuma-yazma və ictimai şüurun inkişafına da təkan vermişdir. Bu gün İslam dünyasında təhsilə verilən hər bir dəyərin kökündə onun qoyduğu bünövrə dayanır.