BAKI,AzerVoice

Qurani-Kərimin Məkkə dövründə nazil olduğu qəbul edilən, lakin bəzilərinə görə Mədinə dövrünə aid sayılan Ədiyat surəsi, mövzu və üslubu baxımından açıq şəkildə Məkkə surələrinin xüsusiyyətlərini daşıyır. On bir ayədən ibarət olan surə, adını ilk ayədə keçən “ədiyat” sözündən alır.

Surənin mənası və izahı

Müfəssirlər “ədiyat” sözünü əsasən “təngnəfəs qaçan döyüş atları” kimi izah edirlər. “Ədiyat” kəlməsi “sürətlə qaçmaq, irəliləmək” mənasını bildirən “adv” felindən gəlir və xüsusilə at və dəvə kimi qaçan heyvanlar üçün işlədilir. Döyüşə daim hazır olan hərbi birliklər və hücumçular da bu adla xatırlanır.

İkinci ayədəki “kadh” sözü isə at nallarından çıxan qığılcım və ya hücumdan sonra geri dönən əsgərlərin yandırdığı od kimi təfsir edilmişdir. Bəzi rəvayətlərdə bu ifadə, qılınc və nizələrin çarpışmasından çıxan qığılcım kimi də izah olunur.

İlk beş ayədə döyüş təsviri

Surənin ilk beş ayəsi qiyaməti xatırladan bir döyüş mənzərəsini canlandırır. Burada:sürətlə irəliləyən, gurultulu səs çıxaran atlar,nallardan saçılan qığılcımlar,səhər vaxtı qəfil basqın edən igidlər,tozu dumana qatan döyüşçülər,düşməni mühasirəyə alıb qarşıdan hücum edən əsgərlər təsvir edilir.

Bu ayələr, Allah yolunda canını fəda edən qəhrəman möminlərin dəyərini ucaldır və iman sahiblərini belə fədakarlığa təşviq edir.

İnsanın nankorluğu və axirət xəbərdarlığı

Surənin sonrakı hissəsində insanın nankor və mənfəətpərəst olduğu vurğulanır. Qurana görə, bu xüsusiyyət insana heç bir dəyər qazandırmır, əksinə, onun axirətdəki hesabatını ağırlaşdırır. Surə, insanların bir gün Allah qarşısında dirildiləcəyi və Allahın hər şeyi tam bildiyi həqiqəti ilə tamamlanır.

Surənin əsas mesajı

Ədiyat surəsi, Allah yolunda fədakarlıq edənlərlə, kiçik bir mənfəət üçün başqalarının haqqını tapdalayan nankor insanlar arasındakı ziddiyyəti ortaya qoyur. Beləliklə, iman və dəyərlər uğrunda mübarizə aparanların böyüklüyü, mənəviyyatsız yaşayanların isə ziyanı göstərilir.

Müfəssirlər bildirirlər ki, surə yalnız İslamın ilk dövrü ilə məhdud deyil. Onun məzmunu sonrakı əsrlərdəki hadisələri, xüsusilə hərbi texnologiyadakı inkişafları da əhatə edir. Məkkə dövründə müsəlmanların əlində silah və at olmadığı nəzərə alınarsa, ayələrin gələcək müharibə vasitələrinə işarə etdiyi anlaşıla bilər.

Bu baxımdan “ədiyat” yalnız at və dəvələri deyil, mühərrikli döyüş vasitələrini, “mūriyāt” isə od saçan odlu silahları da ifadə edir. Bu izah, Qurani-Kərimin gələcəkdəki hərbi inkişafları öncədən xəbər verən bir möcüzəsi kimi dəyərləndirilir.