Epidemiya nədir?

BAKI,AzerVoice
Epidemiya — müəyyən bir bölgədə, müəyyən bir zaman aralığında gözləniləndən daha çox sayda insanın eyni xəstəliyə tutulması hadisəsidir. Bu, əsasən infeksion xəstəliklərin yayılması nəticəsində baş verir və sürətlə geniş əhali qruplarını təsir edə bilər.

Epidemiya ilə bağlı əsas anlayışlar:

• Endemiya: Xəstəliyin müəyyən bölgədə davamlı və sabit şəkildə mövcud olması. (Məsələn: malyariya bəzi Afrika ölkələrində endemikdir.)
• Pandemiya: Epidemiya bir neçə ölkəni və ya qitəni əhatə etdikdə, yəni qlobal miqyasda yayıldıqda buna pandemiya deyilir.
• Sporadik hadisə: Xəstəlik təsadüfi və ayrı-ayrı hallarda qeydə alınarsa, bu sporadik hesab olunur.

Epidemiyaların qarşısını alma üsulları:

• Vaksinasiya və immunlaşdırma proqramları
• Yoluxmuş şəxslərin izolə olunması (karantin)
• Gigiyena qaydalarına əməl olunması (əllərin yuyulması, tibbi maska istifadəsi və s.)
• Maarifləndirmə və erkən xəbərdarlıq sistemləri

Dünyada baş vermiş ən böyük epidemiyalar:

1. Qara Ölüm (Bubon Taunu) – 1347–1351
   • Təxminən 75–200 milyon insanın ölümünə səbəb oldu.
   • Avropa, Asiya və Afrikanı əhatə etdi.
   • Yersinia pestis adlı bakteriyanın yaratdığı bubon taunu nəticəsində baş verdi.
2. İspan qripi – 1918–1920
   • Təxminən 50 milyon insan həyatını itirdi.
   • Xüsusilə gənc yaşlı əhalini təsir etdi.
   • H1N1 virusu ilə bağlı idi.
3. HİV/AIDS epidemiyası – 1980-ci illərdən bu günə qədər
   • İndiyədək təxminən 40 milyon insanın ölümü ilə nəticələnib.
   • Qlobal miqyasda yayılıb və hələ də davam edir.
   • Cinsi əlaqə, qan yolu və ana südü ilə yoluxur.
4. SARS (Ağır Kəskin Respirator Sindrom) – 2002–2003
   • Çin və bir sıra Asiya ölkələrində yayılmışdı.
   • 8000-dən çox yoluxma, təxminən 800 ölüm.
5. Ebola – 2014–2016 (Qərbi Afrika)
   • Təxminən 11 min insanın ölümünə səbəb oldu.
   • Ən çox Qvineya, Liberiya və Syerra-Leonada yayıldı.
6. Zika virusu – 2015–2016
   • Əsasən Cənubi Amerikada yayıldı.
   • Hamilə qadınlarda doğuş qüsurlarına səbəb olurdu.
7. COVID-19 pandemiyası – 2019–...
   • Dünyada milyonlarla insanı təsir etdi.
   • SARS-CoV-2 virusunun yaratdığı pandemiya bütün ölkələrdə təsir göstərdi.
   • Qlobal iqtisadiyyat və gündəlik həyat ciddi şəkildə dəyişdi.