BAKI,AzerVoice
Zeytun ağacı, Fələstin üçün sadəcə bir meyvə ağacı deyil. Bu
ağac min illərdir fələstinli kəndlilərin həyatının, mədəniyyətinin,
iqtisadiyyatının və mənəvi dirənişinin simvoludur.
Hər bir zeytun budağı dinc yaşayışın, müqəddəsliyin, eyni zamanda
torpağa bağlılığın izini daşıyır. Məhz bu səbəbdən İsrailin işğal
siyasəti təkcə şəhərləri, evləri və məktəbləri deyil, bu torpağın
can damarını – zeytun bağlarını da hədəfə
alıb.
ALA HƏMZƏ - Misirin "Al Usbu" qəzetinin araşdımaçı
jurnalisti
Misirin “Al Usbu” qəzetinin
araşdırmaçı jurnalisti Ala Həmzə qəzetdə yer alan araşdırma
yazısında problemi bir çox aspektlədən ələ alıb. Həmzənin
hazırladığı yazını oxuculara müxtəsər şəkildə təqdim edirik.
Tarixi Kontekst: Zeytun ağacı Fələstin kimliyində
Fələstində zeytun ağacları əsasən Nablus, Ramallah, Hebron, Cenin, Tulkarim, Beytləhim və bölgəsində yetişdirilir. Tarix boyu fələstinlilər zeytunçuluğu ailədən ailəyə ötürülən bir miras, bir müqəddəslik kimi qoruyublar. Zeytun ağacları təkcə qida və yağ mənbəyi deyil, həm də toy, yas, bayram və digər mərasimlərin ayrılmaz hissəsi olub.
UNESCO və digər beynəlxalq təşkilatlar Fələstin zeytunçuluğunu “maddi-mədəni irs” kimi tanıyır. Amma son illər bu mirasın məqsədyönlü şəkildə məhv edilməsi, bölgənin gələcəyini və tarixi kimliyini ciddi təhlükə altına salıb.
Rəqəmlərlə dağıdım: Minlərlə ağac yox edilir
Beynəlxalq hüquq müdafiə təşkilatlarının (Human Rights Watch) məlumatına görə, təkcə son 20 ildə İsrail hərbi qüvvələri və yəhudi məskunlaşmaçıları tərəfindən yüz mindən çox zeytun ağacı kökündən çıxarılıb, yandırılıb və ya kimyəvi vasitələrlə məhv edilib.
2023-cü ilin oktyabrına qədər yalnız
Nablus bölgəsində təxminən 8,000 zeytun ağacı məhv
edilib.
Qəzza zolağında, xüsusilə İsrailin “təhlükəsizlik zonası”
adlandırdığı ərazilərdə minlərlə hektar kənd təsərrüfatı sahəsi, o
cümlədən zeytun və sitrus bağları buldozerlərlə məhv olunub.
Fələstin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi bildirir ki, Fələstin
zeytun istehsalının təxminən 30%-i işğal və dağıdıcı
hərəkətlər səbəbilə artıq itirilib.
Bu yalnız iqtisadi yox, həm də sosial və mədəni soyqırım formasıdır.
Mədəniyyətə və yaddaşa hücum
Zeytun ağacının əkilməsi və qorunması fələstinli ailələrin nəsillərdən-nəsillərə ötürdüyü müqəddəs bir ənənədir. Bu ağacların məhv edilməsi:
Bir ailənin əlindən gəlir
mənbəyini alır,
Gələcək nəsillərlə bağ qurulmuş tarixi yaddaşı
kəsir,
Torpağa bağlılıq hissini və mülkiyyət hüququnu
zəiflədir.
Bu, sadəcə bir ağacın deyil, kültürün, tarixçənin və kimliyin kökündən çıxarılmasıdır. Belə ki, fələstinli kəndlilər bu prosesi “torpağın səssiz təmizlənməsi” adlandırırlar.
Beynəlxalq hüququn susqunluğu
Cenevrə Konvensiyasına əsasən, bir işğalçı dövlət işğal etdiyi ərazidəki mülki mülkləri və əkin sahələrini dağıda bilməz. BMT-nin müxtəlif qətnamələrində də İsrailin bu hərəkətləri dəfələrlə pislənib. Lakin:
Beynəlxalq hüquq sistemində
effektiv mexanizmlərin olmaması,
ABŞ və bəzi Qərb ölkələrinin siyasi dəstəyi,
İsrailin beynəlxalq qərarlara açıq şəkildə məhəl
qoymaması,
bu məhvetmə siyasətinin faktiki olaraq cəzasız
qalmasına səbəb olur.
Ekoloji və iqtisadi təsirlər
Həmzə araşdırmasında onu da qeyd edir ki, zeytun ağaclarının məhv edilməsi yalnız insanları yox, həm də ətraf mühiti zərbə altında qoyur:
Min illik ağacların yox edilməsi
regional ekosistemin tarazlığını pozur.
Torpaq eroziyası artır, kənd təsərrüfatı məhsuldarlığı azalır.
Zeytun məhsulları ilə dolanan on minlərlə ailənin gəlir
mənbəyi itir.
Bundan əlavə, zeytun yağı ixracı fələstinli kiçik sahibkarların ən sabit valyuta mənbəyi idi. Bu strukturun dağılması regional yoxsulluğun dərinləşməsinə səbəb olur.
Zeytun ağacı qırılır, ruh qalır
İsrailin Fələstində zeytun bağlarını sistemli şəkildə məhv etməsi sadəcə kənd təsərrüfatına qarşı yönəlmiş bir akt deyil. Bu, mədəniyyətin, tarixin, torpaqla olan mənəvi bağın və kimliyin məqsədyönlü silinməsidir.
Bu müharibə təkcə tank və raketlə deyil, həm də buldozer və zəncirli mişarlarla aparılan bir işğaldır – səssiz, lakin davamlı.
Zeytun ağacları – sükutun içində möhkəm dayanan bir xalqın dirəniş simvoludur. Bu ağaclar yanır, yıxılır, ancaq onların kökləri Fələstin torpaqlarında qalır. Hər bir kəsilmiş budaq yeni bir səsdir – ədalət üçün, torpaq üçün, gələcək üçün.
