BAKI,AzerVoice Anatilik Təhlil Mərkəzi
İsrailin “Yüksələn Aslan” adlandırdığı genişmiqyaslı hərbi əməliyyat çərçivəsində İranın hərbi və nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələrdən sonra bu hücumların İran rejiminin sabitliyinə təsiri ilə bağlı ehtimallar və suallar artır.
Bu hadisələr fonunda İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu İran xalqına xitabən çıxış edərək onları “zalım və repressiv rejimə” qarşı birləşməyə çağırdı. Eyni zamanda, İran şahının oğlu Rza Pəhləvi də ölkənin təhlükəsizlik qüvvələrini ruhani rejimdən ayrılmağa səslədi və hücumlardan sonra İslam Respublikasının devriləcəyinə ümid etdiyini bildirdi.
Netanyahu İsrailin İran ərazisində 200-dən çox hərbi və nüvə hədəfini vurmasından sonra yayımladığı video çıxışda belə dedi: “İran xalqının öz bayrağı və tarixi mirası ətrafında birləşib, bu zalım rejimə qarşı üsyan etməsinin vaxtı çatıb.Biz tarixdəki ən böyük hərbi əməliyyatlardan birinin içindəyik – Yüksələn Aslan əməliyyatı.Bu əməliyyat vasitəsilə təkcə strateji hədəflərə deyil, həm də İran xalqının azadlığına yol açılır. Rejimə nə baş verdiyini anlamırlar. Onlar bu qədər zəif olmamışdılar. Mübarizəmiz, sizi əzən və kasıblığa sürükləyən İslam rejiminə qarşıdır. Bu sizin ayağa qalxmaq və səsinizi ucaltdığınız fürsətdir.”
İsrailin baş naziri həmçinin bildirdi ki, hücumlar “lazım gəldiyi qədər günlər” davam edəcək və “daha çoxu gələcək.”
İçəridən zəiflətmə strategiyası və Rza Pəhləvinin çağırışı
Bu çıxışlar İsrailin həm hərbi təzyiqlərlə, həm də daxildən rejimi sarsıtmaq strategiyası ilə hərəkət etdiyini göstərir.
Rza Pəhləvi isə İranın ali lideri Ayətullah Əli Xameneini İsraillə müharibəyə səbəb olmaqda ittiham edərək, Tehrandakı hökuməti “zəif və parçalanmış” adlandırdı.
O bəyanatında bildirdi: “Bu rejim çökə bilər. Vətəndaşlarıma dediyim kimi: İran sizindir, onu geri alın. Mən sizinləyəm. Güclü olun, qalib gələcəyik.”
Pəhləvi ordunu, polisi və təhlükəsizlik qüvvələrini rejimdən ayrılmağa səsləyərək dedi: “Hər bir şərəfli əsgərin andına hörmət edin. Xalqın tərəfinə keçin.” O, beynəlxalq ictimaiyyətə isə belə müraciət etdi: “Bu can verən terror rejiminə yardım etməyin.”
Rza Pəhləvi, Qərbə yaxın olan keçmiş şah rejiminin varisi idi. Atasının devrilməsindən sonra sürgündə, Vaşinqton yaxınlığında yaşayır. O, monarxiyanı bərpa etməyə çalışmadığını, əksinə, adını dünyəvi və demokratik bir İran uğrunda mübarizəyə dəstək vermək üçün istifadə etdiyini bildirib.
İsrail hazırkı İslam Respublikasını varlığına təhdid kimi görsə də, keçmişdə şah rejimi dövründə İranla müttəfiq idi. Rza Pəhləvi 2 il əvvəl İsrailə səfər də etmişdi.
İran müxalifətinin durumu və rejimin dayanıqlığı
Xaricdəki monarxist düşüncəli iranlılar xüsusilə 7 oktyabr HƏMAS hücumundan sonra keçirilən İsraili dəstəkləyən nümayişlərdə aktiv iştirak ediblər. Bu etirazlarda imperatorluq dövrünün bayrağı da qaldırılıb.
Rza Pəhləvi uzun müddətdir İran İslam Respublikasını zəif və kövrək adlandırır. O, xüsusilə 2022-ci ildə Məhsa Əmininin əxlaq polisi tərəfindən saxlanıldıqdan sonra ölməsi ilə başlayan xalq etirazlarında rejimin daxildən dağılmağa meylli olduğunu vurğulamışdı.
İran isə son hücumları “müharibə elanı” kimi qiymətləndirərək İsraili “cəhənnəmin qapılarını açmaqla” hədələyib. Tehranın İsrailə qarşı ilk cavabı olaraq 100-ə yaxın pilotsuz uçuş aparatı buraxılıb, lakin onların çoxu hədəfə çatmadan qarşısı alınıb.
Daha sonra onlarla raket atılıb və onların bəziləri İsrail şəhərlərində maddi ziyana, ən azı 7 nəfərin yaralanmasına səbəb olub.
Dəyişiklik mümkündürmü?
Bütün bu açıq çağırışlara baxmayaraq, İran daxilində rejimi devirməyə yönəlik kütləvi xalq hərəkatının qarşısında ciddi çətinliklər durur. İran rejimi, xüsusilə İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu kimi güclü və sədaqətli təhlükəsizlik və hərbi aparatlara malikdir. Əvvəlki etirazlar da bu aparat vasitəsilə qəddarcasına yatırılıb.
Həmçinin, genişmiqyaslı xalq hərəkatı üçün lazım olan vahid rəhbərlik və lojistik dəstək hazırda mövcud deyil və bu, İran rejiminin təhlükəsizlik nəzarəti altında çətin həyata keçirilə bilər.
Bununla belə, artan hərbi və diplomatik təzyiqlər gözardı edilə bilməz. İsrailin davamlı hava zərbələri, beynəlxalq sanksiyalar və daxili sosial-iqtisadi narazılıqlar rejimi uzunmüddətli zəiflədə və köklü dəyişikliklərə zəmin yarada bilər.
Ayrılma çağırışları İranın təhlükəsizlik və hərbi strukturlarında parçalanma yaradarsa, bu, dəyişiklik üçün real bir fürsətə çevrilə bilər. Ancaq digər tərəfdən, xarici təhdidlərə cavab olaraq milli birliyə çağırış və “xarici düşmən” ritorikası rejimə daha geniş dəstək qazandıra bilər ki, bu da daxili üsyan ehtimalını azalda bilər.
Nəticə etibarilə, İsrailin hücumları və xarici dəstək
çağırışları İran rejiminə təzyiqləri artırsa da, onun süqutu
daxildə baş verəcək proseslərdən – xalqın və təhlükəsizlik
qüvvələrinin mövqeyindən, müxalifətin birləşmə və təşkilatlanma
qabiliyyətindən asılı olacaq. Bu gərgin hadisələrin rejim
dəyişikliyinə səbəb olub-olmayacağını yalnız zaman göstərəcək.
@Tasnim
