BAKI, AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
ABŞ ilə İran arasında Oman vasitəçiliyi ilə keçirilən danışıqların hər raundundan sonra Misirin qarşı tərəflərlə birbaşa diplomatik təmaslar qurmağa davam etməsi diqqət çəkir. Misirli diplomatik mənbələr və ekspertlər bildirirlər ki, Qahirənin əsas hədəfi Qırmızı dənizdə gəmiçiliyin əvvəlki normal vəziyyətinə qaytarılması və Yaxın Şərqdə qarşıdurmaların dərinləşməsinin qarşısını almaqdır.
Misirin Xarici İşlər Nazirliyi bazar günü axşam saatlarında açıqlama yayaraq, nazir Bədr Əbdül-Ətinin Oman sultanlığının xarici işlər naziri Bədr əl-Busəidi, İranın xarici işlər naziri Abbas Əraqçi və ABŞ prezidentinin Yaxın Şərq üzrə xüsusi elçisi Stiv Vitkof ilə telefon danışığı apardığını bildirib.
Nazirliyin məlumatına görə, Əbdül-Əti bu telefon danışıqları zamanı regiondakı vəziyyətin gedişatını, xüsusən də şənbə günü Oman paytaxtı Maskatda keçirilmiş ABŞ–İran danışıqlarının üçüncü raundunu müzakirə edib və tərəflərdən danışıqların son mərhələsi ilə bağlı məlumat alıb.
Misirin xarici işlər naziri Qahirənin danışıqlar və siyasi dialoq vasitəsilə həll yollarını dəstəklədiyini vurğulayaraq, bu cür təşəbbüslərin bölgədə sabitliyin və təhlükəsizliyin təmin olunmasına töhfə verəcəyini bildirib. O, danışıqların balanslı bir siyasi razılaşma ilə nəticələnəcəyinə və bunun regionda gərginliyi azaltmaqla yanaşı, yeni bir sabitlik mərhələsinin başlanğıcını qoyacağına ümid etdiyini bildirib.
Qeyd olunur ki, Misirin xarici işlər naziri daha əvvəlki iki danışıqlar raundundan sonra da eyni tərəflərlə oxşar təmaslar qurmuşdu. Həmin görüşlərdən biri yenə Oman Sultanlığında, digəri isə Romada keçirilmişdi.
Yüksək səviyyəli Misirli mənbə bildirib ki, “Qahirə bu diplomatik təmasları Qırmızı dənizdə gərginliyi azaltmaq və beynəlxalq gəmiçiliyin təhlükəsizliyini bərpa etmək məqsədilə həyata keçirir”.
Həmin mənbə əlavə edib ki, Misir bu prosesdə İranın nüvə proqramı üzrə danışıqlarda Qırmızı dənizdəki gəmilərə təzyiq vasitəsi kimi yanaşmasına qarşı çıxır. Onun fikrincə, bu həm qlobal iqtisadi maraqlara, həm də Fələstin məsələsinə zərbə vurur. Qahirə bölgədəki problemlərə hərbi deyil, siyasi həll yollarının tapılmasını dəstəkləyir.
İranın dəstəklədiyi Yəməndəki husilər İsrailin Qəzzada apardığı müharibəyə cavab olaraq Qırmızı dənizdə İsrail və ABŞ-a məxsus gəmiləri hədəf almağa davam edir. ABŞ isə, prezident Donald Trampın əmri ilə son həftələr ərzində husilərə qarşı Yəməndə bir sıra hava zərbələri həyata keçirib və onları tamamilə məhv edəcəklərini bəyan edib.
ABŞ hökuməti İranı husiləri Yaxın Şərqdəki planlarını
həyata keçirmək üçün vasitə kimi istifadə etməkdə ittiham
edir.
Misir Yaxın Şərqdə sabitliyin təmin olunmasında maraqlıdır və buna
görə də ABŞ–İran danışıqlarının uğurla nəticələnməsi üçün
mənəvi dəstək verir.
Misir üçün ən vacib məsələlərdən biri İranın husilərə dəstəyinin dayandırılmasıdır. Çünki bu dəstək Qırmızı dənizdə gəmiçiliyə ciddi zərbə vurur və Süveyş kanalında milyardlarla dollar dəyərində gəlir itkisinə səbəb olur.
Prezident Əbdülfəttah əs-Sisi daha əvvəl bəyan etmişdi ki, Süveyş kanalı Yaxın Şərqdə Qəzza müharibəsi ilə əlaqədar yaranan münaqişələr və gəmiçiliyin hədəfə alınması səbəbindən təxminən 6 milyard dollar gəlirdən məhrum olub.
Misirin sabiq kəşfiyyat rəisi general Məhəmməd Rəşad bildirib ki, İran hələ razılaşma əldə olunmayanadək husiləri əlində “güclü kozır” kimi saxlayacaq. Qahirə bu reallığın fərqindədir və bölgədə, xüsusilə də Qırmızı dənizdə sakitliyin bərpası üçün Tehranla Vaşinqton arasında razılaşmanın əldə olunmasını vacib hesab edir.
General Rəşad əlavə edib ki, ABŞ-ın husilərə qarşı həyata keçirdiyi hava zərbələri bu silahlı qruplaşmanı tamamilə məhv etməyə kifayət etməyəcək. Onun fikrincə, bu problemi yalnız siyasi razılaşma həll edə bilər və Misir bu razılaşmanın əldə olunması istiqamətində aktiv rol oynayır. Eyni zamanda, Avropa İttifaqı da daxil olmaqla bir sıra beynəlxalq tərəfdaşlar da bu razılaşmanın əldə olunmasında maraqlıdır.
İranın rəsmi İRNA agentliyi xəbər verib ki, ABŞ və İran nümayəndələri arasında Oman vasitəçiliyi ilə keçirilən dolayı danışıqların üçüncü raundu Maskatda baş tutub. Bu mərhələdə hər iki tərəfdən texniki ekspertlər iştirak edib. Əvvəlki iki raundda isə əsasən danışıqların prinsipləri müzakirə olunmuşdu.
Həm ABŞ, həm də İran əvvəlki danışıqları “müsbət” qiymətləndirib. Lakin ABŞ prezidenti Donald Tramp xəbərdarlıq edib ki, əgər Tehran razılaşmanı qəbul etməzsə, ABŞ və İsrail İranın nüvə obyektlərinə hərbi zərbələr endirə bilər.
Vaşinqtonun əsas tələbi ondan ibarətdir ki, İran nüvə silahı əldə etməməli və ballistik raket proqramını ləğv etməlidir. Tehran isə bəyan edir ki, onun müdafiə qabiliyyəti heç bir halda danışıqlar mövzusu ola bilməz.
