BAKI,AzerVoice
ABŞ və Sovet İttifaqı arasında mürəkkəb və gərgin danışıqlar nəhayət iki həftə davam edən Kuba raket böhranına son qoyacaq planla nəticələndi. Nüvə fəlakətinin hər an baş verə biləcəyi qorxulu bir dövrün sonuna yaxınlaşıldı.
Prezident Con F. Kennedinin 22 oktyabr tarixli çıxışında sovetləri Kubaya nüvə silahları yerləşdirmək kimi “təhlükəli proqramlarını” dayandırmağa çağırması və adaya əlavə silah daşınmasına qarşı dəniz “blokadası” elan etməsindən sonra dünya nəfəsini tutaraq gözləyirdi: iki supergüc arasında müharibə baş verəcəkmi?
Böhranın sonu görünmədiyi üçün ABŞ qüvvələri DEFCON 2 səviyyəsinə qaldırıldı - bu da Strateji Hava Komandanlığının iştirakı ilə müharibənin yaxınlaşdığını göstərirdi. 24 oktyabrda milyonlarla insan sovet gəmilərinin ABŞ-ın Kuba ətrafında yaratdığı dəniz blokadasını yarmağa cəhd edib-etməyəcəyini izləyirdi. Son anda həmin gəmilər istiqamətini dəyişərək Sovet İttifaqına geri döndü.
26 oktyabrda sovet lideri Nikita Xruşşov blokadaya cavab olaraq Kennediyə uzun və bir qədər qarışıq məktub göndərdi. O, bir razılaşma təklif edirdi: əgər ABŞ Kubanı işğal etməyəcəyinə söz versə, sovet gəmiləri “heç bir silah daşımayacaqdı”.
Xruşşov müraciətində “ağılla davranmağı” tövsiyə edir və Kennedidən “beynəlxalq sularda həyata keçirməyi planlaşdırdığınız təcavüzkar, quldurvari hərəkətlərin hansı nəticələrə gətirib çıxaracağını yaxşı düşünün” – deyirdi.
Ertəsi gün o, daha bir məktub göndərərək, əgər ABŞ Türkiyədəki nüvə raketlərini çıxararsa, Sovet İttifaqının da Kubadakı raketlərini çıxaracağını təklif etdi. Kennedi və onun müşavirləri bu iki məktuba necə cavab verməli olduqlarını müzakirə etdilər. Baş prokuror Robert Kennedi nəticədə qəbul edilə biləcək bir plan hazırladı: Xruşşovun ilk təklifini qəbul etmək və ikinci məktubu görməməzliyə vurmaq.
ABŞ artıq bir müddətdir Türkiyədəki raketlərin çıxarılmasını nəzərdən keçirsə də, bunu açıq şəkildə sovet tələbi kimi yerinə yetirmək zəiflik təsiri bağışlaya bilərdi. Buna baxmayaraq, gizli diplomatik kanallar vasitəsilə sovetlərə bildirildi ki, Kubadakı raketlər çıxarıldıqdan sonra Türkiyədəki raketlər də söküləcək. Bu məlumatla yanaşı, bir xəbərdarlıq da verildi: əgər iki gün ərzində Kuba raketləri çıxarılmazsa, ABŞ hərbi əməliyyatlara başlayacaq.
Artıq növbə Xruşşova gəlmişdi - qarşıdurmaya son qoymaq üçün təklif olunan bu planı qəbul edib-etməməyə qərar verməli idi.