BAKI,AzerVoice
Avstriya ilə müharibənin şiddətlə davam etdiyi, Erdel, Eflak və Boğdan voyvodalarının üsyanları ilə Osmanlı dövləti üçün vəziyyətin daha da ağırlaşdığı bir dövrdə, 1595-ci ildə III Murad vəfat etdi və yerinə III Mehmed taxta çıxdı. Yeni padşah taxta çıxdıqdan az sonra, bu vaxta qədər müharibəyə başçılıq edən vəzir-i əzəm və baş komandan Koca Sinan Paşanı vəzifədən azad etdi və onun yerinə Fərhad Paşanı təyin etdi.
Eflaka qarşı planlaşdırılan yürüşün son hazırlıqları ilə məşğul olan vəzir-i əzəm Fərhad Paşa, düşmən qılınclarından əvvəl öz əsgərlərinin qəzəbi ilə qarşılaşmalı oldu. Yanıqqala səfərindən sonra qışlama üçün İstanbula dönən kapıkulu sipahiləri, Fərhad Paşadan cəbhədə olduqları üçün ala bilmədikləri taxta çıxış mükafatlarını tələb etdilər. Yoxlamalarda adları olan 1.630 nəfər bu bəxşişləri tam şəkildə aldı. Az sonra isə bölüklərdən 150 nəfər daha gəlib, eyni şəkildə öz mükafatlarını istədi. Lakin bu dəfə vəzir-i əzəm tələbə belə cavab verdi: “Bunların maaş və əlavələri sərhəddədir. İstəyən, vəzifə yerinə gedib, əlavəsini və maaşını orada alsın.” Bir nəfər isə “Zəhmət olmasa, bu qədər yoldaşın maaşına əlavə verdiniz, bunlara da ehsan edin” deyə xahiş etsə də, Fərhad Paşa sərt şəkildə “Bunlar yürüşə getmək istəmirlər, pulsuz-parasız maaş alıb İstanbulu tərk etmirlər” deyərək ona cavab verdi.
İstədiklərinə nail ola
bilməyən sipahilər, 22 aprel 1595-ci ildə Haseki hamamı önündə,
Divan-ı Hümayundan öz iqamətgahına gedən Fərhad Paşanın qarşısını
kəsərək bir daha bəxşişlərini tələb etdilər. Fərhad Paşa onlara
yenə də bəxşişlərini yalnız səfərdə veriləcəyini və bunun padşahın
əmri olduğunu bildirdi. Bu cavabdan sonra əsgərlər narazılıq etməyə
başladılar. Fərhad Paşa isə daha sərt reaksiya verərək dedi:
“Siz əmr olmadan sərhəddi və baş komandanı tərk edərək, din
düşmənlərinin hərəkətə keçməsinə və İslam torpaqlarının kafirlərə
tapdalanmasına səbəb oldunuz. Din və dövlətin şərəfini ayaq altına
atmaq istəyirsiniz. Padşahın hökmünü saymayanın aqibəti necə olar?
Gedin, istəsəniz, alimlərdən fetva alın.”
Əsgərlər böyük qəzəblə Şeyxülislam Bostanzadə Mehmed Əfəndinin evinə gedib, guya Fərhad Paşanın “Arvadlarınız boşdur, siz də kafirsiniz” dediyini iddia edərək onun barəsində fetva istədilər. Bostanzadə isə belə cavab verdi: “Əgər vəzir-i əzəm belə demişsə də, bu sözlərdən sizə zərər gəlməz. Mən ulufələrinizi (maaşlarınızı) almağınız üçün vasitəçi olaram, lakin üsyan çıxarmağınız doğru olmaz.”
Sipahilər nə Fərhad Paşadan pullarını, nə də şeyxülislamdan fetvanı ala bildilər. Həmin axşam dağılsalar da, ertəsi gün şəhərin avam təbəqəsini də özlərinə qoşaraq sarayın qapısına dayanmışdılar.
Divanda vəziyyətin böyüməsinin qarşısını almaq üçün xəzinədən 48 yüklük akça, qızıl və quruş çıxarılıb Ağaqapısında paylanması üçün Səlaniqli Mustafa Əfəndiyə verilməsi qərara alındı. Səlaniqli Mustafa bu vəsaitin ya Bâb-ı Hümayun qarşısında, ya da vəzir-i əzəmin qapısı önündə paylanmalı olduğunu deyəndə, pul kisələri saray meydanına daşındı. Lakin pullar hazır gözləsə də, günorta saatlarına qədər heç bir sipahi gəlib pulunu almadı. Bâb-ı Hümayun qarşısında toplaşan asilər nə içəri, nə də bayıra heç kimi buraxmadılar. Sayları və cəsarətləri getdikcə artan sipahilər “Fərhad Paşa serdar olmasın, o getsin, bizə pul lazım deyil. Arvadlarınız boşdur, siz də kafirsiniz dedi. Gəlin, dinimizi qoruyaq” deyə qışqırırdılar.
Rumeli qazisi Abdülbaki Əfəndi və Anadolu qazasi Əbussuudzadə, asilərin şikayətlərini dinləmək üçün Divandan Bâb-ı Hümayuna göndərildilər. Bölük ağaları, kətxüdalar və çavuşlar da nəsihət üçün onlara qoşuldular. Lakin asilər gələnləri dinləmək əvəzinə daşqalaq etdilər. Yaralı halda saraya qayıdan nəsihətçilər canlarını güclə qurtardılar.
Üsyanın yatırılmasından sonra dərindən nəfəs alan Fərhad Paşa bu hadisəni rəqibləri ilə hesablaşma fürsətinə çevirdi. Əvvəlcə üsyanı yatıran yeniçəri ağası Əhməd Ağa və yeniçərilər mükafatlandırıldı. Fərhad Paşa, ən böyük rəqibi olan vəzifədən uzaqlaşdırılmış Sinan Paşanın İstanbula yaxınlaşmasının üsyana səbəb olduğunu, asilərin əksəriyyətinin onun tərəfdarları olduğunu deyərək, III Mehmeddən Sinan Paşanın gözlərinin kor edilməsi üçün fərman aldı. Lakin öz tərəfdarlarının araya girməsi ilə bu fərmanı icra etdirmədi və Paşanı Malkaraya sürgün etməklə kifayətləndi.
