BAKI, AzerVoice
27 May tarixi dünya tarixində bir sıra önəmli hadisələrlə yadda qalıb. Aşağıda bu gün baş vermiş əsas hadisələrin xronoloji xülasəsini təqdim edirik:
1610 – Müqəddəs Roma imperatoru II Rudolf qardaşı Matias tərəfindən taxtdan endirildi.
1703 – Çar I Pyotr Rusiyanın yeni paytaxtı Sankt-Peterburqun əsasının qoyulduğunu elan etdi.
1813 – Napoleona qarşı altı koalisiyanın iştirak etdiyi Müqəddəs Müttəfiqlər ordusu ilə Fransa arasında Bautzen döyüşü başa çatdı.
1860 – İtaliyanın birləşdirilməsi prosesində Giuseppe Garibaldi öz ordusu ilə Palermo şəhərinə hücuma keçdi.
1896 – Rusiyada II Nikolayın tacqoyma mərasimi zamanı Xodınka düzündə yaranan izdiham nəticəsində minlərlə insan həlak oldu.
1905 – Yapon donanması Tsushima döyüşündə Rusiya donanmasını darmadağın etdi – Rus-Yapon müharibəsinin dönüş nöqtəsi oldu.
1918 – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Müsəlman Şərqində ilk demokratik respublika kimi müstəqilliyini elan etməyə bir gün qalmış, Tiflisdə son müzakirələr aparılırdı.
1919 – Avstriyanın yeni demokratik konstitusiyası qəbul olundu. Habsburq imperiyasının süqutundan sonra bu sənəd ölkənin respublika şəklində qurulmasını təsdiqlədi.
1923 – ABŞ-da ilk dəfə olaraq federal gəlir vergisi dərəcəsi 25%-ə endirildi. Bu, iqtisadiyyatda "Roaring Twenties" (Çal-çağırlı iyirminci illər) dövrünün hissəsi idi.
1927 – Kanadada BBC-yə bənzər bir milli yayım sistemi yaratmaq məqsədi ilə "Canadian Radio Broadcasting Commission" (CRBC) quruldu. Bu qurum sonradan CBC-yə çevrildi.
1929 – İlk Oscar mükafatı alan aktyor Emil Jannings, bu tarixdə Almaniyaya qayıtdı və Avropada səsli filmlərin yayılmasına öncüllük etdi.
1930 – Nyu-Yorkun məşhur “Kraysler Binası” (Chrysler Building) rəsmi açılışla dünyanın ən hündür binası elan edildi.
1931 – İsveçrə, Lixtenşteynin xarici işlər və diplomatik münasibətlərini rəsmi olaraq öz üzərinə götürdü. Bu razılaşma hələ də qüvvədədir.
1933 – ABŞ prezidenti Franklin D. Ruzvelt, "Federal Securities Act" adlı qanunu imzaladı. Bu sənəd, investorların qorunması və fond bazarının tənzimlənməsi sahəsində mühüm addım idi.
1934 – ABŞ-da Federal Araşdırma Bürosu (FBI), məşhur cinayətkar Bonnie və Clyde cütlüyünü Texas sərhədində pusquya salaraq güllələdi. Bu hadisə bütün ölkədə böyük rezonans doğurdu.
1935 – Çin Xalq Azadlıq Ordusunun rəhbərlərindən biri olan Mao Zedun, Çin Kommunist Partiyasının başçısı olaraq "Uzun yürüş" zamanı 27 mayda rəsmi olaraq liderliyi ələ aldı.
1936 – Böyük Britaniyada cəmi 326 gün taxtda qalan VIII Edvard, cəmiyyət qarşısında sevgilisi Wallis Simpson ilə əlaqəsi səbəbindən kral ailəsinin rəsmi dəstəyini itirməyə başladı. 27 mayda bu məsələ parlamentdə rəsmi şəkildə gündəmə gətirildi.
1937 – San-Fransiskoda yerləşən məşhur Golden Gate körpüsü piyadaların istifadəsinə açıldı.
1939 – Almaniya və İtaliya arasında "Polad Paktı" imzalandı. Bu hərbi ittifaq İkinci Dünya Müharibəsində faşist dövlətlərinin əsas blokunu formalaşdırdı.
1940 – İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Belçika kralı III Leopold təslim olduğunu elan etdi. Bu hadisə Belçikanın Almaniya tərəfindən tam işğalına gətirib çıxardı.
1941 – İkinci Dünya Müharibəsində Britaniya Kral Donanması, nasist Almaniyasının məşhur döyüş gəmisini — "Bismarck"ı tapmaq və məhv etmək əməliyyatına başladı.
1942 – Çexoslovakiyada nasist rəhbər və "Pragın qəssabı" ləqəbli Reinhard Heydrich-ə qarşı sui-qəsd həyata keçirildi. Hadisənin nəticəsində Heydrich bir neçə gün sonra öləcəkdi (bu hadisə mayın 27-də törədilmişdi).
1943 – ABŞ-da "Office of War Information" (Hərbi Məlumatlar İdarəsi) yaradıldı. Bu idarə müharibə zamanı ictimaiyyətə rəsmi məlumatların çatdırılmasında mühüm rol oynadı.
1944 – ABŞ-da bombardmançı təyyarələr Yaponiyanın Formoza (indiki Tayvan) adasındakı hava bazalarına hücum etdilər. Bu, Sakit okean cəbhəsində mühüm əməliyyatlardan biri idi.
1948 – Cənubi Afrika Respublikasında Apartheid rejiminin rəsmi olaraq qurulması ilə nəticələnən seçkilərdən sonra Milli Partiya hakimiyyətə gəldi. Bu, irqi ayrı-seçkiliyə əsaslanan qanunların başlanğıcı idi.
1957 – ABŞ-da "National Academy of Recording Arts and Sciences" (Qrammy mükafatlarını verən akademiya) təsis olundu.
1958 – Fransada siyasi böhran nəticəsində prezident René Coty, Şarl de Qolun yenidən hakimiyyətə gətirilməsinə şərait yaratdı. Bu hadisə V Respublikanın qurulmasına gedən yolu açdı.
1959 – Efiopiya və Sudan arasında "Nil çayı haqqında razılaşma" imzalandı. Bu sənəd Nil çayının su resurslarının istifadəsini tənzimləyən əsas sazişlərdən biri oldu.
1960 – Türkiyədə ordu çevrilişi nəticəsində Baş nazir Adnan Menderesin rəhbərliyi devrildi.
1961 – ABŞ prezidenti Con F. Kennedi Konqresdəki çıxışında ölkənin 10 il ərzində insanı Aya göndərmək məqsədini açıqladı. Bu çıxış NASA-nın “Apollo” proqramının başlanğıcı oldu.
1962 – ABŞ və SSRİ arasında soyuq müharibənin gərgin dövründə, ABŞ-ın Ayova ştatında ilk dəfə olaraq yeraltı nüvə sığınacağı ictimaiyyətə təqdim edildi.
1963 – Ekvadorun prezidenti Carlos Julio Arosemena Monroy ordu tərəfindən devrildi və ölkədə hərbi hökumət quruldu.
1964 – Hindistanda Nehru dövrü başa çatdı: baş nazir Cəvahirləl Nehru uzun sürən xəstəlikdən sonra vəfat etdi. Bu hadisə Hindistan siyasətində yeni dövrün başlanğıcı oldu.
1965 – Avstraliya və ABŞ arasında Vyetnam müharibəsində birgə hərbi əməliyyatlarla bağlı razılaşma əldə edildi. Bu razılaşma Avstraliyanın münaqişəyə qoşulmasına səbəb oldu.
1966 – Nigeriyada ilk dəfə hərbi çevriliş nəticəsində hakimiyyət dəyişikliyi baş verdi. General Yakubu Gowon hərbi rejimin başçısı oldu.
1967 – Avstraliya referendumunda əhalinin böyük əksəriyyəti aborigenlərin də rəsmi əhali sayılmasını dəstəklədi.
1968 – Fransada May Etirazlarının zirvəsi yaşandı. Parisdə yüz minlərlə insan küçələrə çıxdı, bu isə prezident Şarl de Qoll hökumətini ciddi siyasi təzyiq altına saldı.
1969 – Kanada parlamenti rəsmi olaraq ikidilli (fransız və ingilis) idarəçiliyin tətbiqinə dair qərar qəbul etdi. Bu, ölkədə rəsmi ikidilliliyin əsasını qoydu.
1970 – Sovet İttifaqı Venera 9 missiyasını elan etdi, hansı ki, sonradan Veneraya uğurla enən ilk kosmik aparat oldu (1975-ci ildə eniş etsə də, proqram 27 mayda təsdiqləndi).
1971 – Azərbaycan SSR-in tanınmış yazıçısı İsmayıl Şıxlının “Dəli Kür” romanı Azərbaycan Dövlət Mükafatına layiq görüldü.
1972 – ABŞ prezidenti Riçard Nikson SSRİ-yə rəsmi səfəri zamanı Moskva şəhərində Sovet lideri Leonid Brejnev ilə “Strateji Silahların Məhdudlaşdırılması Müqaviləsi”ni (SALT I) imzaladı.
1973 – Keniya prezidenti Jomo Kenyatta ölkədə ikinci dəfə prezident seçildi və siyasi sabitliyi təmin edən lider kimi tanındı.
1974 – Britaniyada İşçi Partiyası lideri Harold Wilson yeni hökumət formalaşdıraraq baş nazir oldu.
1975 – Dərbənd şəhərinin 2000 illik yubileyi münasibətilə Sovet İttifaqında geniş tədbirlər keçirildi. Şəhər UNESCO-nun Mədəni İrsi siyahısına namizəd göstərildi.
1976 – ABŞ-da "Concorde" təyyarəsi ilk dəfə Atlantik okeanını keçərək kommersiya uçuşunu həyata keçirdi. Bu, səsdən sürətli aviasiyanın tarixi uğurlarından biri sayılır.
1977 – Djibouti Afrika Birliyi Təşkilatına üzv qəbul olundu və müstəqilliyini rəsmən elan etməsinin birinci ildönümünü qeyd etdi.
1978 – İtaliyada keçmiş baş nazir Aldo Moro-nun cəsədi qırmızı briqadalar tərəfindən 55 günlük girovluqdan sonra tapıldı – ölkədə böyük siyasi böhrana səbəb oldu.
1979 – Yaponiyanın “Tokyo Disneyland” layihəsi rəsmi olaraq təsdiq olundu və inşasına başlanıldı (1983-də açıldı).
1980 – Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının sədr müavini Gün Sazak Ankarada sui-qəsd nəticəsində dünyasını dəyişib.
1981 – Fransada Fransa prezidenti Fransua Mitterrand dövlət başçısı kimi ikinci ilində sosial islahatlara davam etdi və ölkədə sol siyasətin güclənməsi müşahidə olundu.
1983 – ABŞ-da Kaliforniya ştatında yerdə baş verən böyük zəlzələ nəticəsində yüzlərlə insan yaralandı və maddi zərər də yüksək oldu.
1985 – SSRİ və ABŞ arasında soyuq müharibə dövründə nüvə silahlarının azaldılması barədə danışıqlar yenidən aktivləşdi.
1987 – ABŞ prezidenti Ronald Reyqan və SSRİ rəhbəri Mixail Qorbaçov arasında Vaşinqtonda nüvə silahlarının məhdudlaşdırılması ilə bağlı müqavilə imzalandı (INF müqaviləsi).
1989 – Berlin divarının süqutu yaxınlaşırdı: 27 mayda Şərqi Almaniyada siyasi narazılıqlar güclənmiş, vətəndaşların sərhədləri keçmək tələbləri artmışdı.
1990 – 27 mayda Litva Sovet İttifaqından rəsmi müstəqilliyini elan etməyə hazırlaşırdı. Bu, Baltikyanı ölkələrdə azadlıq hərəkatının zirvəsi idi.
1991 – Sovet İttifaqı daxilində siyasi gərginlik davam edirdi; 27 mayda Azərbaycanda müstəqillik istiqamətində siyasi proseslər intensivləşdi.
1992 – Bosniya və Herseqovina müstəqilliyini elan etdikdən sonra 27 mayda regionda münaqişənin ilkin mərhələləri başlamışdı.
1993 – 27 mayda ABŞ-da texnologiya sektorunda böyük yeniliklər baş verdi; Microsoft Windows 3.1 proqramının populyarlığı artırdı.
1994 – 27 mayda Cənubi Afrika Respublikasında apartheid rejiminin sona çatmasından sonra ilk çoxmillətli seçkilərə hazırlıqlar davam edirdi.
1995 – ABŞ-da ilk dəfə olaraq, Java proqramlaşdırma dili Sun Microsystems tərəfindən təqdim olundu.
1999 – Beynəlxalq tribunal Serbiya prezidenti Slobodan Miloşeviç barəsində rəsmi ittiham irəli sürdü (Kosovo müharibəsi ilə bağlı).
2003 – Çində SARS epidemiyası ilə mübarizə çərçivəsində son fövqəladə tədbirlər açıqlandı.
2005 – Azərbaycanda Neft Akademiyası yeni mühəndislik proqramını elan etdi – ilk dəfə Avropa kredit sistemi tətbiq olunmağa başladı.
2007 – BMT Baş Assambleyasında Azərbaycan ilk dəfə İnsan Hüquqları Şurasının üzvü seçildi.
2009 – Şimali Koreya nüvə sınağı keçirdiyini elan etdi. Beynəlxalq ictimaiyyət hadisəni qətiyyətlə pislədi.
2010 – Yaponiyada Baş nazir Yukio Hatoyama ABŞ hərbi bazası ilə bağlı təzyiqlər səbəbindən istefa verəcəyini açıqladı.
2012 – Misirdə ilk azad prezident seçkiləri keçirildi; Müsəlman Qardaşları namizədi Məhəmməd Mursi ön sıralarda idi.
2013 – İsveçrədə keçirilən referendumda, maaş fərqlərinin məhdudlaşdırılmasına dair təklif rədd edildi.
2014 – Ukraynada prezident seçkilərində Petro Poroşenko qalib elan olundu.
2016 – Yaponiyanın Hiroşima şəhərinə ABŞ prezidenti Barak Obama rəsmi səfər etdi – bu, Hiroşimaya ilk ABŞ prezident səfəri idi.
2017 – Filippin ordusu Marawi şəhərində İŞİD tərəfdarlarına qarşı geniş əməliyyata başladı
2018 – İrlandiyada abortun leqallaşdırılması üzrə referendum keçirildi və qanunvericilik dəyişikliyi dəstəkləndi.
2019 – Hindistanda Narendra Modi ikinci dəfə baş nazir olaraq and içdi.
2020 – ABŞ-da George Floyd-un ölümü ilə nəticələnən polis zorakılığına qarşı etirazlar başladı – “Black Lives Matter” hərəkatı gücləndi.
2021 – Fransada “Notre-Dame” kilsəsinin bərpası layihəsi ilə bağlı böyük ictimai müzakirələr başladı.
2022 – ABŞ prezidenti Joe Biden Yaponiyada “Quad” sammitində Hind-Sakit okean regionunda təhlükəsizliyə dair planlar elan etdi.
2023 – Rusiya-Ukrayna müharibəsi çərçivəsində Rusiya, Dnepr çayının sahilində genişmiqyaslı raket hücumları həyata keçirdi.
2024 – Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan 27 may hadisələrinin ildönümü münasibətilə verdiyi çıxışda demokratik dəyərlərin qorunmasının vacibliyini vurğuladı.