BAKI, AzerVoice

Qədim Misirdə nikahlar ictimai sabitliyin əsas dayaqlarından biri sayılırdı. Bununla yanaşı, romantik sevgi də qədim misirlilər üçün az qala müasir insanlar qədər vacib idi. Arxeoloji və ədəbi sübutlar bu sevginin izlərini açıq şəkildə göstərir.

Xüsusilə Yeni Krallıq dövründə (e.ə. 1570–1069) poeziya romantika ilə zəngin olurdu. Sevgili və qadın obrazları misir şairlərinin şeirlərində ön planda yer alırdı. Doğrudur, qədim Misir cəmiyyəti müasir dünyadan mədəni və mənəvi baxımdan fərqli idi, lakin bu onların sevgi anlayışının dərinliyini azaltmırdı.

Bəzi şairlər şeirlərində ana və bacılarını belə təsvir edirdilər. Bu təsvirlər bəzən mənəvi keyfiyyətlərə əsaslansa da, çox vaxt qadının fiziki gözəlliyinə yönəlirdi. Daş kitabələrdən birində belə bir sevgi şeiri qeyd olunub:

“Bacım çox ecazkardır, heç kim ona rəqib ola bilməz, çünki o, həyatda olan ən gözəl qadındır. O, bərəkətli ilin başlanğıcını qeyd edən Sirius kimidir. O, mükəmməllik saçır və sağlamlıqla parlayır. Gözlərinin baxışı qəşəngdir, dodaqları şirin danışır. Boynu uzun, saçları qoxulu və gözəldir. Qızıl onun qolları ilə müqayisədə heç nədir, barmaqları lotus çiçəklərinə bənzəyir. Ombaları dolu, beli incədir. Ayaqları onun gözəlliyini tamamlayır.”

Qadınların cəmiyyətdə yeri

Qədim Misirdə qadınlar kişilərlə demək olar ki, eyni hüquqlara malik idilər. Onlar inanırdılar ki, tanrılar Osiris və İsis cinsi bərabərliyi yaradılışın ilkin mərhələsində bərqərar ediblər. Lakin reallıqda kişilər dominant sayılır və əsasən kişi yazıçı və katiblər qadınları necə təqdim edəcəklərinə qərar verirdilər.

Qadınlar əsasən ev işlərinə məsul olurdu. Xüsusilə aristokrat qadınlar günəşdən uzaq durmağa çalışırdılar, çünki tünd dərili olmaq kəndli təbəqəsinə aid olma əlaməti kimi qəbul edilirdi.

Sevgi və kral ailəsində romantika

Firon Tutankhamun çox gənc yaşda taxta çıxsa da, atası Akhenatonun dini islahatlarından sonra ölkədə sabitliyi və ənənəvi ayinləri bərpa etməyə çalışdı. Bu prosesi gənc arvadı və ögey bacısı Anxsenamunla birlikdə həyata keçirdi. Onların birgə təsvirləri qədim Misirdə romantik sevginin ən təsirli nümunələrindən sayılır.

Tutankhamun 18 yaşında vəfat etdi və Anxsenamun da qısa müddət sonra tarixdən silindi.

Cinsəllik və sadiqlik anlayışı

Qədim Misirdə cinsəllik həyatın təbii hissəsi sayılırdı və tabu deyildi. Lakin xəyanət qəbuledilməz idi. Subay qızların razılıq əsasında cinsi münasibət yaşaması təbii qarşılanırdı və bu münasibətdən doğulan uşaqlar da cəmiyyət tərəfindən qəbul olunurdu. Ancaq evli qadının xəyanəti cəmiyyətin gözündə ciddi qüsur sayılırdı.

Xəyanətə görə rəsmi cəza olmasa da, şəxsi cəzalar – boşanma, döyülmə və nadir hallarda ölüm – mövcud idi. Qədim əlyazmalarda zinakar qadınların evlərinin qarşısında dirəyə bağlanıb yandırıldığı hallara dair qeydlər mövcuddur.

Əlavə olaraq, abort da qədim Misirdə tanınan bir praktikaydı. Maraqlıdır ki, "bakirə" anlayışı lüğətlərində yox idi. Bununla belə, rəsmi şəkildə fahişəxanaların mövcudluğuna dair heç bir yazılı sübut tapılmayıb. Qədim misirlilər ictimai harmoniyaya böyük önəm verdiklərindən, fahişəliklə bağlı heç bir qanuni qeyd yoxdur.

Əhəmiyyətli məqam odur ki, əlyazmalarda xəyanət edən qadınlar barəsində çoxlu material mövcuddur, lakin kişilərin xəyanəti nadir hallarda qeyd olunurdu.

Nikah və ailə həyatı

Qədim Misirdə rəsmi nikah mərasimi keçirilmir, evlilik əsasən razılaşdırılmış şərtlərlə baş tuturdu. Qız ailəsi ilə bəy ailəsi arasında maddi razılaşma əldə edilirdi. Gəlinin gətirdiyi cehiz isə yalnız ona aid sayılırdı.

Evliliyin əsas məqsədi övlad sahibi olmaq idi. Lakin cütlüklərin bir-birini sevməsi və hörmət etməsi də gözlənilirdi. Bəy və gəlinin atası şahidlər qarşısında nikah müqaviləsi tərtib edirdilər və bu sənəd imzalandıqdan sonra cütlük evli sayılırdı. Evlilikdən doğan uşaqlar anaya məxsus olurdu və boşanma halında onlarla birlikdə qalırdılar.

Əksər hallarda evliliklər qarşılıqlı fayda üzərində qurulurdu və ümid edilirdi ki, birlikdə yaşadıqca qarşılıqlı sevgi yaranacaq. Boşanma isə nadir deyildi.

Boşanma prosesi

Qədim Misirdə boşanma nikah qədər sadə idi. Hər iki tərəf boşanma tələb edə bilərdi. Əvvəlcədən bağlanmış nikah müqaviləsi əsasında əmlak bölüşdürülür, yeni razılaşma tərtib olunurdu və bu, nikahın rəsmi sonu sayılırdı.

Qadın boşandıqda ona məxsus olan bütün əşyaları özü ilə apara bilirdi. Yalnız sübut olunmuş xəyanət halında qadın boşanma hüququndan məhrum edilə bilərdi.