BAKI,AzerVoice
Tarixən Qərb, Hindistanın Baş naziri Narendra Modiyə dərin bir şübhə ilə yanaşıb. Buna görə də onun son illərdə Qərbdə böyük populyarlıq qazanması, Hindistanın beynəlxalq arenada artan rolunu açıq şəkildə göstərir.
Uzaq olmayan keçmişdə ABŞ və Böyük Britaniya kimi böyük güclər, Modinin ekstremal millətçi siyasətinə görə ona soyuq münasibət bəsləyirdilər. Bu siyasət, ölkədəki müsəlman azlığa qarşı hindu əhalinin törətdiyi dəhşətli zorakılıqlara gətirib çıxarmışdı.
2002-ci ildə, Modi Hindistanın Qucarat əyalətinin baş naziri olduğu dövrdə, müsəlmanlara qarşı baş verən iğtişaşlara görə şəxsən məsul tutulmuşdu. Həmin hadisələrdə təxminən 1000 müsəlman öldürülmüş, 150 min nəfər evlərindən didərgin düşmüşdü. Bundan sonra ABŞ və Böyük Britaniya hökumətləri insan haqları ilə bağlı narahatlıqları əsas gətirərək Modiyə səfər qadağası qoydular.
Lakin bu gün vəziyyət tamamilə dəyişib. Artıq Modinin millətçi gündəmi Qərb üçün önəmli deyil. Əksinə, Qərb liderləri onunla daha yaxın əlaqələr qurmaqda maraqlıdırlar.
Vaşinqtonda qırmızı xalça
Məsələn, ABŞ – ın sabiq prezidenti Co BaydenVaşinqtonda dövlət səfərinə gələn Modini böyük təntənə ilə qarşıladı. Ağ Evin cənub bağında hərbi orkestr, 21 silah salamı və xüsusi vegetarian ziyafət təşkil edildi. Səfərin kulminasiyası, Modinin ABŞ Konqresində çıxışa dəvət alması oldu. Bu, 20 il əvvəl ölkəyə girişi qadağan edilmiş bir siyasətçinin Qərbdə keçirdiyi ən yüksək səviyyəli təntənə idi.
Bayden və Modi hər iki ölkə arasındakı münasibətlərin əhəmiyyətini vurğulamışdılar. Bayden bu ittifaqı “XXI əsrin ən mühüm tərəfdaşlıqlarından biri” adlandırdı. Modi isə Konqresdə dedi ki, “dostluğumuz bütün dünyanın güclənməsinə xidmət edəcək”.
Səfərin sonunda Vaşinqton ilə Dehli arasında ABŞ istehsalı döyüş təyyarə mühərrikləri və pilotsuz uçuş aparatlarının (SiGuardian) satışı üzrə müqavilə imzalandı.
Parisdə hərbi parad və milyardlıq razılaşmalar
Modinin Qərblə yaxınlaşma səyləri bir ay sonra da davam etdi. Fransa prezidenti Emmanuel Makron onu Parisdə Bastiliya Gününün hərbi paradına dəvət etdi. Makron və Modi Şanzelize prospektində birgə addımladılar, Fransa və Hindistan hərbçiləri eyni sırada keçid etdilər. Hindistanın 2015-ci ildə satın aldığı fransız Rafale qırıcıları səmanın üzərində uçarak tədbirə rəng qatdı.
Makron bu səfəri Fransanın ən yüksək ordeni - Şərəf Legionu ilə Modini təltif etməklə qeyd etdi. O, dedi:“Hindistan tarix boyu dünya nəhəngi olub və gələcəyimizdə də həlledici rol oynayacaq. O, həm strateji tərəfdaşımız, həm də dostumuzdur.”
Bu səfərin sonunda da böyük silah müqaviləsi imzalandı. Fransa Hindistan Hərbi Dəniz Qüvvələrinə 26 ədəd Rafale-M döyüş təyyarəsi və 3 Scorpene sinifli sualtı qayıq verməyi öhdəsinə götürdü.
Ümumi dəyəri 9,75 milyard dollar olan bu müqavilə, Hindistan-Fransa müdafiə əməkdaşlığını gücləndirir, xüsusilə də Hind-Sakit okean regionunda strateji balans yaratmaq məqsədi daşıyır.
Daxili siyasətdə dəyişiklik yoxdur
Modi ilə dostluq qurmaq istəyən Qərb liderlərinin bu qəfil həvəsinin səbəbi onun daxili siyasətini dəyişməsi deyil. Əksinə, insan haqları təşkilatları Hindistan hökumətinin 200 milyonluq müsəlman əhaliyə qarşı repressiyalarını daim gündəmə gətirir.
ABŞ belə, Qucarat hadisələrinə görə qoyduğu səfər qadağasını Modinin Vaşinqtona səfərindən cəmi iki il əvvəl ləğv etmişdi.
2019-cu ildə Mədəniyyətçi millətçi siyasətin açıq nümunəsi yaşandı: Modi hökuməti Hindistan Konstitusiyasının 370-ci maddəsini ləğv etdi. Bu maddə Kəşmirə - yeganə müsəlman çoxluqlu əyalətə muxtariyyət verirdi.
Bu qərarla hind əhalinin Kəşmirə köçünün qarşısını alan hüquqi mexanizm aradan qaldırıldı. Modi bunu “iqtisadi inkişafı artırmaq” adı ilə əsaslandırdı. Lakin bunun üçün bölgəyə minlərlə hərbçi göndərildi, çoxlu sayda müsəlman siyasətçi və ictimai xadim həbs olundu.
Bütün bunlara baxmayaraq, Qərb liderləri Modinin hind-millətçi meyllərini görməzdən gəlməyə hazırdırlar. İnsan haqları narahatlıqları isə Hindistanın Qərbə yaxın saxlanılması məqsədinə qurban verilir.
Rusiya–Çin balansı və yeni geopolitika
Hindistanla münasibətlərdə bu qəfil istiləşmənin səbəblərindən biri də Rusiya–Ukrayna müharibəsindən sonra yaranan geosiyasi reallıqlardır. Müharibədən əvvəl Hindistanın Moskva ilə çox güclü əlaqələri vardı. Bu, əsasən Çinlə tarixi rəqabətindən qaynaqlanırdı. Hindistan və Çin 2100 km uzunluğunda mübahisəli sərhəddə malikdirlər. 1962-ci ildə Himalay dağlarında baş verən 30 günlük müharibə Hindistan üçün faciəvi məğlubiyyətlə nəticələnmişdi.
Belə hadisələrin təkrarlanmaması üçün Dehli Rusiya ilə strateji tərəfdaşlığı gücləndirdi və bu Çinlə balans yaratmaq məqsədi daşıyırdı. Amma bu yaxınlıq Qərb üçün maneə idi.
Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra isə vəziyyət dəyişdi. Modi Putini açıq şəkildə qınamadı, lakin ona dedi ki:“Bu dövr müharibə üçün deyil, sülh üçün zamandır.” Bu münasibət Modinin sakit, lakin praqmatik diplomatik xəttini göstərdi.
Eyni zamanda, Rusiya ordusunun Ukraynada yaşadığı hərbi uğursuzluqlar Hindistanı Moskva ilə asılı münasibətlərini yenidən düşünməyə məcbur etdi. Hindistanın Rusiyadan aldığı Su-30 və MiQ-29 təyyarələrinin texniki problemləri, həmçinin Rusiya sənayesinin Ukrayna müharibəsi ilə məşğul olması, ehtiyat hissələrinin çatdırılmasında böhran yaradıb.
Bununla yanaşı, Hindistan 2018-ci ildə Rusiyadan 5,5 milyard dollarlıq S-400 hava hücumundan müdafiə sistemləri almışdı və hələ də onların iki batareyasının təhvilini gözləyir.
“Yeni Hindistan” ideyası və Modinin yüksəlişi
Modi 1950-ci ildə dünyaya gəlib. Onun ailəsi bitki yağı satışı ilə məşğul olurdu, atası isə dəmir yolu yaxınlığında çay köşkü işlədirdi. Modi uşaqlıqda atasına kömək edirdi.
O, 13 yaşında evləndirilib, lakin bu evlilik uzun çəkməyib və illərlə gizli qalıb.
Modi gənclik illərində o, Rəştriya Swayamsevak Sanq (RSS) adlı hind-millətçi yarı-hərbi təşkilata qoşuldu. 1985-ci ildə RSS onu Bharatiya Janata Partiyasına (BJP) göndərdi.
Həmin dövrdə BJP-nin parlamentdə cəmi iki yeri var idi. Lakin Modi partiya daxilində rəqiblərini bir-bir kənarlaşdıraraq 2001-ci ildə Qucaratın baş naziri oldu. O, ardıcıl üç seçkidə qalib gəldi və iqtisadi inkişafı önə çəkən siyasəti ilə tanındı.
2013-cü ildə baş nazirliyə namizəd olarkən, Modi özünü millətçi yox, iqtisadi islahatçı lider kimi təqdim etdi. Onun şüarı “Yaxşı günlər gəlir” (Achhe Din Aane Wale Hain) idi.
2014-cü ildə o, tarixi qələbə qazanaraq Hindistanın baş naziri oldu.
Qərb üçün strateji tərəfdaş
Modinin “Yeni Hindistan” ideyası, onu qlobal səviyyədə güc sahibi bir dövlət başçısına çevirdi. Hindistan artıq Çinin bölgədə artan təsirinə qarşı balans elementi kimi görülür.
Bu da Qərb üçün mühüm fürsətdir. ABŞ, Böyük Britaniya və Avstraliya arasında formalaşan AUKUS müdafiə alyansı kimi, indi də Hindistan “dördüncü dirək” kimi qəbul edilir.
Qərb, Hindistanla əlaqələri dərinləşdirməklə həm Çinin hərbi təsirini məhdudlaşdırmaq, həm də Rusiyadan asılılığı azaltmaq istəyir.
Rusiya son 5 ildə Hindistana 13 milyard dollarlıq silah satıb və Hindistan hazırda Rusiyanın ən böyük silah alıcısıdır.
Lakin Ukrayna müharibəsi Rusiyanın istehsal və çatdırılma imkanlarını zəiflətdiyi üçün Qərb bunu fürsət kimi görür: Hindistana daha müasir Qərb texnologiyalarına çıxış təklif olunur.
Beləliklə, Modi bu gün çətin tarazlıq siyasəti aparır: bir tərəfdən, Hindistanın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün Rusiya ilə ənənəvi əlaqələri qoruyur, digər tərəfdən isə Qərbə yaxınlaşaraq ölkəsini texnoloji və iqtisadi baxımdan gücləndirməyə çalışır.
Əgər Moskva Hindistanın hərbi ehtiyaclarını ödəməkdə aciz qalarsa, Modinin başqa seçimi qalmayacaq – Hindistan diplomatik kursunu tamamilə Qərbə yönəltməli olacaq.