BAKI,AzerVoice
Hazırda ABŞ ərazisində təxminən 3 000 məscid mövcuddur. Onların əksəriyyəti XX əsrin ikinci yarısından sonra tikilsə də, məscidlər Amerikanın dini mənzərəsində yeni deyil.
Bəzi mənbələrə görə, ilk məscidlər hələ XVI əsrdə İspan müstəmləkəçiləri ilə Amerikaya gələn müsəlmanlar tərəfindən qurula bilərdi. Afrikadan gətirilən müsəlman əsirlərin həyat hekayələri – məsələn, Job Ben Solomanın yazdıqları – onların gizlicə dini ibadətlərini davam etdirdiyini və kiçik qruplar halında namaz qıldığını göstərir. Bu isə əslində məscidin ən sadə formasıdır: müsəlmanların bir araya gəlib ibadət etməsi.
Lakin bu günə qədər mövcud olan ən qədim məscidlər əsasən XIX–XX əsrlərdə ABŞ-a gələn immiqrant müsəlman icmaları tərəfindən inşa olunub. Bəziləri missionerlik fəaliyyətinin nəticəsi, bəziləri isə azad olmuş qaradərili amerikalıların İslamla yenidən tanış olmasının məhsuludur.
Mövcud tarixi sənədlərə əsasən, Amerikadakı ən qədim 7 məscid bunlardır:
1. Əl-Sadiq Məscidi – Çikaqo, İllinoys
ABŞ-ın ən qədim məscidi 1922-ci ildə Əhmədiyyə icmasının missioneri Müfti Məhəmməd Sadiq tərəfindən qurulub. O zaman məscid “Ahmadiya Moslem Mosque and Mission House” adlanırdı və iki mərtəbəli sadə binada yerləşirdi.
Bu gün həmin yerdə yaşıl minarəli kiçik bir məscid var.
2. Bruklin Məscidi – Nyu-York şəhəri
“Powers Street Mosque” adı ilə də tanınan Bruklin məscidi Nyu-Yorkdakı ən qədim məsciddir. İki mərtəbəli bu bina əvvəlcə kilsə olub, sonradan müsəlman icması tərəfindən alınıb.
Onun memarlığı məscidi quran icmanın – Litva, Polşa və Belarusdan gəlmiş tatarların – dini ənənələrini əks etdirir. Onlar binanı 1927-ci ildə alıblar və bu gün də həmin icmanın nəzarətindədir, amma burada gündəlik namaz artıq qılınmır.
3. Şimali Dakota Məscidi – Ross, Şimali Dakota
Əslində abidə sayılan bu məscid XIX əsrdə ABŞ-a köçən suriya və livanlı müsəlmanların yadigarıdır. Onlar 1929-cu ildə sadə taxta və kərpicdən ibarət ibadət yeri inşa etmişdilər.
O bina 1979-cu ildə söküldü. Yerində isə 2005-ci ildə kiçik, kub formalı, dörd minarəli və mis günbəzli bir məscid tikildi.
4. “Ana Məscid” – Sidir-Rapid, Ayova
ABŞ-ın ən qədim məscidi hesab edilən “Ana Məscid” (Mother Mosque)1934-cü ildə açılıb. Burada həm namaz qılınır, həm də dini dərslər keçirilirdi. İcma özləri ilə gətirdikləri qədim Quran nüsxələrini də burada qoruyurdu.
Hazırda yerli müsəlmanlar 1970-ci illərdə tikilən daha böyük məsciddən istifadə edirlər. “Ana Məscid” isə əsasən ABŞ-da İslam irsini tanıtmaq üçün muzey və mədəniyyət mərkəzi funksiyasını daşıyır.
5. Amerika Müsəlman Cəmiyyəti – Dirborn, Miçiqan
1938-ci ildə Dirbornda bir evdə əsasını qoyan bu icma, bölgəyə Ford Motor Company-nin açılması ilə gəlmiş əsasən livanlı immiqrantlardan ibarət idi.
1980-ci illərdə bu məscid ABŞ tarixində bir ilkə imza atdı – səsgücləndiricilər vasitəsilə azanın ictimai şəkildə oxunmasına icazə alan ilk məscid oldu. Hazırda məscid 48 min kvadrat fut ərazini əhatə edən böyük bir kompleksdir və burada mədrəsə (İslam məktəbi) ilə yanaşı, tibbi mərkəz də fəaliyyət göstərir.
6. Vaşinqton İslam Mərkəzi – Vaşinqton, D.C.
1952-ci ildə istifadəyə verilən bu məscidin açılışında ABŞ prezidenti Duayt Eyzenhauer onu “Vaşinqtonun ən gözəl binalarından biri” adlandırmışdı.
Paytaxtın ən qədim məscidi 1944-cü ildə diplomatlar və yerli müsəlmanların yaratdığı Washington Mosque Foundation tərəfindən quruldu. Daha sonra misirli layihələrdə təcrübəsi olan italiyalı memar Mario Rossi memarlığa cəlb edildi. Rossi məscidi Misirin klassik Məmlük memarlığı üslubunda inşa etdi.
7. Məscid Məhəmməd – Vaşinqton, D.C.
“Masjid Muhammad” öz fəaliyyətinə 1960-cı ildə Nation of Islam hərəkatının 4-cü məbədi (Temple 4) kimi başladı. Onun qurulmasında Malcolm X mühüm rol oynamışdı. Bu məscid, Vaşinqtonda Afrikadan gətirilmiş kölələrin nəsilləri tərəfindən tikilmiş ilk məscid hesab olunur.
1975-ci ildə İlyas Məhəmmədin oğlu Varith Din Məhəmməd məscidə sünni imam təyin etdi, “Temple 4” adını “Washington Mosque” olaraq dəyişdirdi, kilsə oturacaqlarını çıxardı və namaz yönünü Məkkəyə çevirdi. 1980-ci illərdən bəri məscid Masjid Muhammad adı ilə tanınır.
ABŞ-da İslamın tarixi dərin köklərə malikdir. Çikaqodakı Əl-Sadiq məscidindən, Ayovadakı Ana Məscidə, Miçiqandakı Amerika Müsəlman Cəmiyyətindən tutmuş Vaşinqtonun Masjid Muhammad məscidinə qədər bütün bu tarixi ibadətgahlar, müxtəlif icmaların Amerikadakı İslam irsini qorumaq və gələcək nəsillərə ötürmək səylərinin simvoludur.
