BAKI, AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
2024-cü ilin 21 aprelində Papa Fransiskonun 88 yaşında vəfat etməsi Katolik dünyasında böyük bir sual doğurdu: yeni Papa kim olacaq? Bu sual təkcə dini yox, həm də siyasi və ideoloji bir qarşıdurmanın mərkəzinə çevrilib. Çünki söhbət sadəcə yeni bir liderin seçilməsindən getmir, Kilsənin gələcək yönünün – islahatçı və ya mühafizəkar bir xəttin – müəyyən edilməsindən gedir.
Fransiskonun irsi: mərhəmət, sadəlik və islahat
2013-cü ildə seçilən və Latın Amerikasından – Argentina
küçələrindən gələn Fransisko, Vatikanın ənənəvi protokolunu
pozaraq, sadəlik və sosial ədalət mesajı ilə çıxış etdi. O, Vatikan
sarayından imtina etdi, qızıl zərgərliklərdən uzaq durdu, ətraf
mühit və miqrasiya məsələlərinə xüsusi diqqət yetirdi. Ən məşhur
sənədlərindən biri olan “Laudato Si’” (Ol tərif olunmuş) adlı
ekoloji enciklik bu baxışın əsas nümunəsidir.
Lakin bu islahatlar daxildə ciddi müqavimətlə qarşılandı.
Mühafizəkar kardinallar və kilsə dairələri onu "modernləşmə adı
altında dəyərləri sarsıtmaqda" ittiham etdilər. Beləliklə,
Fransiskonun dövrü həm sosial ədalət üçün xarici mübarizə, həm də
kilsə daxilində bürökratik və ideoloji dağınıqlıqla mübarizə dövrü
oldu.
Konklav 2024: Daxildə parçalanmış kardinal korpusu
Yeni Papa seçimini həyata keçirəcək Konklavda 135 kardinal iştirak edəcək. Onların əksəriyyəti – təxminən üçdə ikisi – məhz Fransisko tərəfindən təyin olunub. Bu isə Konklavın nəzəri baxımdan islahatçı yönlü olduğunu göstərsə də, gerçək siyasi münasibətlər və şəxsi meyllər bu təsiri zəiflədə bilər.
Daxildə bir neçə cərəyan mövcuddur: bir tərəfdə Fransiskonun xəttini davam etdirmək istəyən islahatçılar, digər tərəfdə isə ənənəvi teoloji sabitliyi və liturji sərtliyi qorumağa çalışan mühafizəkarlar. Ən maraqlı məqam isə bu parçalanmanın coğrafi mənzərədə də təzahür etməsidir – Avropa artıq tək dominant güc deyil. Asiya, Afrika və Latın Amerikası kardinalları Konklavda güclü təmsil olunur.
Ən çox ehtimal olunan namizədlər: balans və ziddiyyət
- Matteo Zuppi (İtaliya) – “İtalyan Fransisko” kimi tanınır, islahatçı, yoxsullar və miqrantlarla işləyən, müasir dildə danışmağı bacaran bir fiqurdur.
- Pietro Parolin (Vatikan Dövlət Katibi) – diplomatik təcrübəyə sahib, Çin və Vyetnamla həssas danışıqlara rəhbərlik etmiş, kilsənin birliyini qorumağa çalışan “konsensus namizədi” kimi qiymətləndirilir.
- Luis Antonio Tagle (Filippin) – Asiya kilsəsinin ruhani lideri sayılır, Fransiskonun davamçısı kimi baxılır.
- Peter Turkson (Qana) – ədalət və dinlərarası dialoq sahəsində zəngin təcrübəyə malikdir. Əgər seçilsə, V əsrdən bu yana ilk Afrika mənşəli Papa olacaq.
- Robert Sarah (Qvineya) və Raymond Burke (ABŞ) – mühafizəkar blokun güclü təmsilçiləridir. Liturgik dəqiqlik və ənənəyə sədaqətlə tanınırlar.
ABŞ-dakı MAGA Katoliklərinin təsiri: səssiz lobbi
ABŞ-da “MAGA Catholics” adı ilə tanınan sağçı katolik hərəkatı – əsasən Donald Tramp və onun müttəfiqləri tərəfindən dəstəklənir – Fransiskonun islahatlarına qarşı güclü müxalifət təşkil edir. Onlar Vatikan daxilində mühafizəkar namizədləri dəstəkləmək üçün maliyyə, media və siyasi lobbi gücündən istifadə edirlər.
Bu qrupun əsas siması, Trampın keçmiş müşaviri Stiv Bannon, “War
Room” adlı podkast platforması vasitəsilə Fransiskonu açıq şəkildə
tənqid edir və öz ideoloji gündəmini yayır. Hərəkət eyni zamanda
“Catholics for Catholics” adlı təşkilatla Mar-a-Laqo kimi yerlərdə
dini tədbirlər keçirərək, seçici və maliyyə bazasını səfərbər
edir.
Trampın “Papa olmaq istəyirəm” kimi istehzalı açıqlaması və
kardinallardan Timothy Dolanı “əla seçim” kimi göstərməsi də bu
siyasətin bir hissəsidir. Lakin Dolanın seçilməsi ehtimalı son
dərəcə zəif görünür.
Kilsə hansı istiqamətə gedəcək?
Papa seçimi sadəcə bir liderin müəyyən edilməsi deyil, bütöv bir
ideoloji və strateji yönü təyin edəcək bir hadisədir. İslahatların
davamı, yoxsa kəskin dönüş? Qloballaşan Katolik Kilsəsi daha açıq
və sosial yönlü bir rəhbərmi seçəcək, yoxsa Qərb mərkəzli,
konservativ mövqelərəmi dönəcək?
Son sual belə formalaşır: bu dəfə Papalığı kim müəyyən edəcək –
kardinallar, yoxsa MAGA-nın qapalı otaqlardakı təzyiqləri?
Cavab, Sistina məbədinin bacasından çıxacaq ağ tüstüdə olacaq.
