BAKI,AzerVoice
1923-cü il sentyabrın 1-də, günorta yeməyi vaxtı Tokio və onun qonşusu, “İpək şəhəri” adlanan Yokohama, güclü — 7,9 maqnitudalı zəlzələ ilə sarsıldı. Zəlzələ nəticəsində Tokiodakı kərpic binaların yarıdan çoxu, Yokohamadakı tikililərin böyük əksəriyyəti və yüz minlərlə ev dağıldı, on minlərlə insan həlak oldu.
Böyük Kanto zəlzələsi (başqa adı ilə Tokio–Yokohama zəlzələsi) 140 mindən çox insanın ölümü ilə nəticələndi, 1,5 milyon insanı isə evsiz qoydu. Hesabatlara görə, rəqəmlər müxtəlif mənbələrdə dəyişir. Zəlzələ həm də saysız-hesabsız yanğınlara səbəb oldu. Bunun əsas səbəbi həmin dövrdə insanların açıq alovda yemək bişirməsi idi. Zəlzələ günorta vaxtı baş verdiyi üçün evlərdəki ocaqlar yanğınlara səbəb oldu. Noto yarımadası sahillərində keçən tayfunun yaratdığı güclü küləklər yanğınları sürətlə yayaraq dəhşətli alov fırtınaları yaratdı. Zəlzələ zamanı su kəmərləri də qırıldığı üçün yanğınlar yalnız sentyabrın 3-də söndürülə bildi. Bu müddətdə Tokionun təxminən 45%-i yanaraq kül oldu.
Bəzi alimlər hesab edirdi ki, tayfun zəlzələni də qismən təhrik edib. Onların fikrincə, atmosfer təzyiqi onsuz da gərgin olan və üç böyük tektonik plitənin kəsişdiyi Tokio altındakı fay xətlərinə güclü təsir göstərmişdi.
Zəlzələnin yaratdığı silkələnmə həm də tsunamiyə səbəb oldu. Sagami körfəzindəki Atami sahillərində dalğaların hündürlüyü 12 metrə (39,5 futa) çatdı. Nəticədə 60 nəfər öldü, 155 ev dağıldı.
Tokioda dağıntılar o qədər dəhşətli idi ki, bəzi dövlət rəsmiləri paytaxtı başqa şəhərə köçürməyi təklif etdilər. 1923-cü ilin payızında pedaqoq Miura Tosaku dağıntıları gəzərək bunu “apokaliptik bir xəbərdarlıq” adlandırdı. O yazırdı:
“Fəlakətlər insan həyatındakı yalan və zahiriliyi aradan qaldırır, cəmiyyətin güclü və zəif tərəflərini açıq şəkildə üzə çıxarır.”
Şahidlərin dediyinə görə, zəlzələnin əsas təkanı təxminən 14 saniyə davam edib. Amma bu, bütün Yokohamanın demək olar ki, yerlə-yeksan olması üçün kifayət idi. Şəhərin məşhur “Qrand Hotel”i — keçmişdə ABŞ prezidenti Uilyam Taft və ingilis yazıçı Radyard Kiplinqin də qaldığı viktorian üslublu mehmanxana — tamamilə dağıldı. Yüzlərlə işçi və qonaq dağıntı altında qaldı.
Tokioda yerləşən “Trans-Pacific” nəşrinin redaktoru Henri V. Kinney dağıntılardan sonra gördüklərini belə yazmışdı:
“Yarım milyon əhalisi olan Yokohama alov dənizinə çevrilmişdi. Alov dalğaları hər tərəfi bürümüşdü. Elə bil dünyanın özü yanırdı. Bu, elə bir mənzərə idi ki, alovların bürüdüyü nəhəng Milad keksinə bənzəyirdi. Şəhər artıq yox idi.”
1960-cı ildən bəri yaponlar hər il 1 sentyabrı — Zəlzələ Fövqəladə Halların Qarşısının Alınması Günü kimi qeyd edirlər.
Yaponiya tarix boyu bir neçə dağıdıcı zəlzələ ilə üzləşib:
1995-ci il 17 yanvarda Kobe şəhərində baş verən zəlzələ 6.400 nəfərin ölümünə, yanğınlara və torpaq sürüşməsinə səbəb oldu.
2011-ci il 11 martda isə 9,0 maqnitudalı güclü zəlzələ Senday yaxınlığında baş verdi. Bu Tohoku zəlzələsi və sunamisi nəticəsində 18.000-dən çox insan həyatını itirdi.
