BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
Post-həqiqət dövrü və siyasətdə yeni yanaşma
Son illərdə siyasətdə “post-həqiqət” adlandırılan yeni mərhələ ön plana çıxıb. Bu mərhələdə siyasi müzakirələrdə faktlar və dəqiq məlumatlar əvvəlki kimi həlledici rol oynamır. Seçicilərin qərarlarına daha çox emosiyalar, qorxu, narazılıq və kimlik hissləri təsir göstərir. ABŞ-da Donald Trampın prezident seçkisi kampaniyası bu yanaşmanın ən çox müzakirə olunan nümunələrindən biri hesab olunur.
Müşahidəçilərin fikrincə, post-həqiqət siyasətində əsas məsələ deyilən sözlərin doğru olub-olmaması yox, onların cəmiyyətdə hansı hissləri yaratmasıdır. Kəskin, mübahisəli və emosional açıqlamalar diqqəti daha tez cəlb edir və geniş yayılır. Bu tip mesajlar xüsusilə sosial şəbəkələrdə sürətlə paylaşılır və qısa zamanda böyük auditoriyaya çatır.
Media mühiti və məlumatın təsiri
Yeni media mühitində məlumatın çox sürətlə yayılması onun yoxlanılmasını çətinləşdirir. Bəzən yanlış və ya mübahisəli açıqlamalar tez-tez təkrarlandıqca insanlar onları adi hal kimi qəbul etməyə başlayır. Sonradan verilən təkzib və ya düzəlişlər isə ilk mesaj qədər təsirli olmur.
Bu vəziyyət siyasi gündəmin formalaşmasına da təsir edir. Səs-küy yaradan mövzular medianın diqqətini üzərinə çəkir və digər məsələləri arxa plana keçirir. Nəticədə siyasi müzakirələr əsasən ən çox danışılan və mübahisə doğuran mövzular ətrafında qurulur.
Donald Tramp nümunəsi
Donald Tramp nümunəsində diqqət çəkən əsas məqamlardan biri odur ki, ziddiyyətli və tənqid olunan bəyanatlar ona ciddi siyasi zərər verməyib. Analitiklər bunu ABŞ cəmiyyətinin dərin şəkildə bölünməsi ilə izah edirlər. Trampın tərəfdarları bu açıqlamaları fakt kimi deyil, öz mövqelərinin və narazılıqlarının ifadəsi kimi qəbul edirlər. Tənqidlər isə çox vaxt “qarşı düşərgənin hücumu” kimi qiymətləndirilir.
Siyasi kampaniyalarda sosial şəbəkələr bu baxımdan xüsusi rol oynayır. Müxtəlif seçici qruplarına uyğun sadə və emosional mesajlar verilir, qısa şüarlar tez-tez təkrarlanır. Bu da mesajların yadda qalmasına və tərəfdarların daha fəal olmasına şərait yaradır.
“Make America Great Again” şüarının rolu
Donald Trampın siyasi marketinq strategiyasının mərkəzində dayanan əsas elementlərdən biri “Make America Great Again” şüarı olub. Bu ifadə konkret proqram və ya detallı plan təqdim etməkdən çox, seçicinin emosiyalarına xitab edən simvolik çağırış kimi formalaşdırılıb. Tramp bu şüar vasitəsilə ABŞ cəmiyyətində mövcud olan narazılığı, iqtisadi qorxuları və kimlik böhranını vahid mesaj ətrafında birləşdirə bilib.
Post-həqiqət dövrünün əsas xüsusiyyəti faktlardan çox hisslərin ön plana çıxmasıdır. “Amerikanı yenidən böyük etmək” iddiası da məhz bu məntiq üzərində qurulub. Şüar keçmişə nostalji, itirilmiş güc hissi və xarici təhlükələrə qarşı qorunma ehtiyacı yaradırdı. Bu yanaşma seçicidən konkret sübut və ya rəqəm tələb etmirdi; əsas məqsəd inam və emosional bağlılıq formalaşdırmaq idi.
Kampaniya dövründə bu şüar təkcə siyasi mesaj yox, eyni zamanda brend kimliyi rolunu oynadı. Papaqlar, plakatlar, sosial media paylaşımları və mitinqlər vasitəsilə “Make America Great Again” gündəlik siyasi dilin ayrılmaz hissəsinə çevrildi. Beləliklə, siyasi marketinq klassik vədlərdən çıxaraq kimlik və tərəfdarlıq üzərində quruldu.
Analitiklərin fikrincə, bu strategiya post-həqiqət siyasətinin ən açıq nümunələrindən biridir. Şüarın nə zaman və necə reallaşacağı aydın izah edilməsə də, onun yaratdığı psixoloji təsir Trampın seçici bazasını səfərbər etməyə kifayət etdi. Faktların müzakirəsi arxa plana keçdi, əsas rol emosional bağlılıq və “biz və onlar” bölgüsünə verildi.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu prosesin mənfi tərəfləri də mövcuddur. Faktlara əsaslanan müzakirələr zəifləyir, yanlış məlumatlar daha asan yayılır və cəmiyyətdə mediaya və siyasətə inam azalır. Buna görə də media savadlılığının artırılması, məlumatların yoxlanılması və daha açıq, aydın siyasi ünsiyyətin təşviqi vacib hesab olunur.