BAKI,AzerVoice
Ərəb ölkələrinin üstünlük təşkil etdiyi Neft İxrac edən Ölkələr Təşkilatı (OPEK) 1973-cü ilin oktyabrında başlayan Yom Kippur müharibəsi zamanı İsrailə hərbi yardım göstərən ABŞ və digər ölkələrə qarşı neft ixracını azaltmaq qərarını elan etdi. OPEK-in qərarına görə, İsrail 1967-ci il İsrail-Ərəb müharibəsi zamanı işğal etdiyi ərazilərdən çıxana qədər neft ixracı hər ay 5 faiz azaldılacaqdı.
Dekabr ayında isə ABŞ və bir neçə digər ölkəyə qarşı tam neft embarqosu tətbiq edildi. Bu qərar ABŞ-da və xarici neftdən asılı olan digər dövlətlərdə ciddi enerji böhranına səbəb oldu.
OPEK 1960-cı ildə Səudiyyə Ərəbistanı, İran, İraq, Küveyt və Venesuela tərəfindən yaradılmışdı. Təşkilatın əsas məqsədi neftin qiymətini artırmaq və üzv ölkələrin iqtisadi maraqlarını qorumaq idi. 1960-1970-ci illərdə digər ərəb və inkişaf etməkdə olan ölkələr də təşkilata qoşuldular. OPEK ilk on il ərzində neft qiymətlərinə ciddi təsir göstərə bilmədi, lakin 1970-ci illərin əvvəllərində qlobal tələbin artması və ABŞ-da neft hasilatının azalması təşkilatın gücünü artırdı.
1973-cü ilin oktyabrında OPEK nazirləri Vyanada toplantı keçirərkən, OPEK üzvü olmayan Misir və Suriya İsrailə qarşı birgə hücuma başladılar. Müharibənin ilk günlərində ərəb orduları uğur qazansa da, ABŞ-ın hərbi yardım uçuşları və Niderland ilə Danimarkanın dəstəyi sayəsində İsrail vəziyyəti öz xeyrinə dəyişdi. Oktyabrın 17-də döyüşlərin gedişi Misir və Suriya əleyhinə çevrildi və OPEK İsrail və onun müttəfiqlərinə qarşı neft qiymətlərini siyasi silaha çevirmək qərarına gəldi.
İsrail gözlənildiyi kimi işğal etdiyi ərazilərdən çıxmaqdan imtina etdi və neftin qiyməti 70 faiz artdı. Dekabr ayında Tehranda keçirilən OPEK konfransında qiymətlər daha 130 faiz (1,3 dəfə) qaldırıldı və ABŞ, Niderland və Danimarkaya qarşı tam embarqo tətbiq olundu. Nəticədə neftin qiyməti dörd dəfə artdı və ABŞ ilə Avropada ciddi enerji böhranı yarandı: benzinin qiyməti qalxdı, yanacaq çatışmazlığı və məhdudlaşdırılmış satış tətbiq olundu.
1974-cü ilin martında ABŞ dövlət katibi Henri Kissincer Suriya və İsrail arasında hərbi atəşkəs razılaşması əldə etdikdən sonra embarqo ləğv edildi. Bununla belə, neft qiymətləri 1973-cü ilin ortasındakı səviyyədən çox yüksək olaraq qaldı. 1970-ci illərin sonlarında OPEK bir neçə dəfə istehsalı azaltdı və 1980-ci ilə qədər xam neftin qiyməti 1973-cü ilə nisbətən 10 dəfə artdı. Lakin 1980-ci illərin əvvəllərindən etibarən Qərb ölkələrinin kömür və nüvə kimi alternativ enerji mənbələrindən istifadə etməsi və ABŞ-da, eləcə də qeyri-OPEK ölkələrində yeni neft yataqlarının kəşfi təşkilatın dünya neft bazarına təsirini zəiflətdi.