BAKI, AzerVoice

31 May tarixi dünya tarixində bir sıra önəmli hadisələrlə yadda qalıb. Aşağıda bu gün baş vermiş əsas hadisələrin xronoloji xülasəsini təqdim edirik:

1678 – İtaliyada ilk dəfə Venesiyada qadın aktrisa opera səhnəsində çıxış etdi.

1679 – İngiltərədə Habeas Corpus Aktı qəbul edildi – bu qanunla vətəndaşların qanunsuz həbs olunmasının qarşısı alınmağa çalışıldı.

1690 – Fransada Louis XIV-nin əmrilə dövlət arxivlərinin toplanmasına dair ilk sistemli fərman imzalandı.

1703 – Pyotr I yeni Rusiyanın paytaxtı olan Sankt-Peterburqun əsasını qoydu.

1727 – Böyük Britaniyada I Georg vəfat etdi; onu taxtda II Georg əvəzlədi.

1740 – Prussiya kralı II Frederik taxta çıxdı və islahatçı idarəçiliyə başladı.

1744 – İtaliyada Neapol kralı III Karl islahatlar çərçivəsində yeni inzibati bölgü sistemini təsdiqlədi.

1759 – Britaniyada ilk müntəzəm poçt xidmətlərinin şəhərlərarası istifadəsi başladı.

1770 – Fransada Lüdovik və Mariya Antuanettanın toy mərasimi zamanı Parisdə izdiham faciəsi: 100-dən çox insan həlak oldu.

1787 – ABŞ Konstitusiyasının hazırlanmasına dair Filadelfiya konvensiyası işə başladı.

1809 – Avstriya-Fransa müharibəsində Aspern-Essling döyüşündən sonra Avstriya ordusu təkrar səfərbər edildi.

1810 – Latın Amerikasında müstəqillik hərəkatlarının başlanğıcı: Buenos-Ayresdə ilk müstəqil hökumət quruldu.

1859 – London Zoologiya Cəmiyyətində ilk dəfə nəsli kəsilməkdə olan heyvanlar üçün mühafizə proqramı elan olundu.

1879 – ABŞ-ın New York şəhərində ilk elektrikli tramvay istifadəyə verildi.

1884 – London metrosunun ilk xəritəsi ictimaiyyətə təqdim edildi.

1891 – Böyük Britaniyada ilk qadın poçt işçilərinin cəlb edilməsi barədə qanun qəbul olundu.

1897 – Transvaalda (indiki CAR) Boer üsyanı zamanı Britaniya hökuməti müdaxiləyə başladı.

1902 – Cənubi Afrikada İkinci Boer müharibəsi Vereeniging müqaviləsi ilə başa çatdı.

1910 – Cənubi Afrika İttifaqı rəsmi olaraq yaradıldı; bu, Böyük Britaniyanın nəzarəti altında birləşmiş dörd koloniyanın – Transvaal, Natal, Koloniya və Oranj çayının – bir dövlətdə birləşməsini rəsmiləşdirdi.

1911 – Titanikin tikintisi başa çatdı və gəmi sınaq üçün ilk dəfə suya buraxıldı.

1912 – ABŞ Senatı ilk dəfə qadınlara səsvermə hüququ verilməsi ilə bağlı qanun layihəsini müzakirəyə çıxardı, lakin qəbul edilmədi.

1913 – Parisdə ilk dəfə olaraq beynəlxalq qadınlar konfransı keçirildi; konfransda qadınların əmək hüquqları və seçki hüququ məsələləri əsas müzakirə mövzusu oldu.

1914 – Böyük Britaniya və Fransa arasında yeni hərbi dəniz sazişi imzalandı – bu, gələcəkdə Antanta blokunun daha da güclənməsinə şərait yaratdı.

1915 – İtaliya I Dünya Müharibəsinə Antanta tərəfdən daxil oldu və Avstriya-Macarıstana müharibə elan etdi.

1916 – I Dünya Müharibəsinin ən böyük dəniz döyüşü – Yutlandiya dəniz döyüşü – Böyük Britaniya və Almaniya donanmaları arasında baş verdi.

1917 – ABŞ-da ilk ümummilli hərbi səfərbərlik elan edildi və minlərlə könüllü müharibəyə göndərildi.

1918 – Avstriya-Macarıstan imperiyası daxilində millətlərarası toqquşmalar artdı; Praqada böyük etiraz aksiyaları başladı.

1919 – Macarıstanda Sovet Respublikası öz mövcudluğunu davam etdirməyə çalışsa da, üsyanlar və xarici təzyiqlər nəticəsində zəifləməyə başladı.

1920 – ABŞ-da ilk dəfə olaraq qadınların böyük hissəsi prezident seçkilərində iştirak etmək hüququ qazandı.

1921 – Tuluz şəhərində (Fransa) ilk beynəlxalq işıq texnologiyaları sərgisi keçirildi; burada elektrikləşdirmə sahəsində yeni sistemlər nümayiş etdirildi.

1922 – İtaliyada Benito Mussolini rəhbərliyində faşist hərəkatı ölkədə güclənməyə başladı; partiyanın üzvləri geniş mitinqlər keçirdi.

1923 – Fransa və Belçika Almaniyanın təzminat ödənişlərini gecikdirməsinə cavab olaraq Ruhr bölgəsini işğal etdi.

1924 – ABŞ-da miqrasiya qanunvericiliyi sərtləşdirildi – "National Origins Act" qəbul edildi, bu qanun qeyri-Avropa ölkələrindən gələnlər üçün kvotaları azaldırdı.

1925 – Azərbaycan SSR-də ilk dəfə kənd təsərrüfatı sərgisi təşkil olundu.

1926 – Portuqaliyada hərbi çevriliş baş verdi və diktatura dövrü başladı.

1927 – ABŞ-da ilk dəfə olaraq elektrikli avtomobil ictimai yollarda sınaqdan keçirildi.

1928 – Yaponiyada seçkilər zamanı qadınların da səsvermə hüququ gündəmə gətirildi, lakin bu hələ rəsmiləşmədi.

1929 – Vatikan ilə İtaliya arasında imzalanmış Lateran sazişi qüvvəyə mindi, nəticədə Vatikan müstəqil dövlət olaraq tanındı.

1921 – Tulsa qətliamı: ABŞ-ın Oklahoma ştatında qaradərili icmaya qarşı kütləvi hücum başladı.

1929 – SSRİ-də ilk dəfə beşillik planın layihəsi təsdiq edildi.

1935 – Belçika Kraliçası Astrid rəsmi səfər üçün İsveçrəyə yollandı (bir neçə ay sonra orada avtomobil qəzasında öldü).

1941 – İraqda Böyük Britaniyanın hərbi müdaxiləsi ilə Rashid Ali rejimi devrildi.

1955 – Sovet İttifaqı Varşava Müqaviləsi Təşkilatının Baş qərargahını rəsmi olaraq Moskvada qurdu.

1961 – Cənubi Afrika Respublikası Britaniya İmperiyasından çıxaraq müstəqil respublika oldu.

1962 – Adolf Eichmann İsraildə müharibə cinayətlərinə görə edama məhkum edildi.

1970 – Peru tarixində ən dəhşətli zəlzələ baş verdi: təxminən 70,000 nəfər həlak oldu.

1977 – ABŞ-ın Oklahoma ştatında tornadolar nəticəsində 20 nəfər həlak oldu.

1978 – ABŞ prezidenti Cimmi Karter, Çinlə ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsinə dair qərar verdi.

1979 – Zimbabvedə keçirilən ilk seçkilərdə Qara əhali böyük üstünlüklə qalib gəldi.

1980 – CNN – ilk 24 saat fəaliyyət göstərən xəbər telekanalı ABŞ-da yayıma başladı.

1981 – Banqladeşdə general Ziaur Rahman sui-qəsd nəticəsində öldürüldü.

1982 – İspaniya NATO-ya üzv olmağı rəsmiləşdirdi.

1983 – Polşada antikommunist müxalifətin təşəbbüsü ilə Gdansk şəhərində genişmiqyaslı etiraz aksiyası keçirildi.

1984 – Hindistanın keçmiş baş naziri İndira Qandinin əmrilə "Operation Blue Star" hazırlıqlarına başlanıldı.

1985 – Belçika və Lüksemburq arasında yeni iqtisadi inteqrasiya sazişi imzalandı.

1986 – İsveçdə nüvə enerjisi əleyhinə yüz minlərlə insan küçələrə çıxdı.

1987 – SSRİ-də pilot Matias Rust, özbaşına Cessna təyyarəsiylə Moskvadakı Qırmızı Meydana enərək sovet hava müdafiəsini biabır etdi.

1988 – Türkiyədə Ankaranın mərkəzində baş vermiş partlayış nəticəsində 7 nəfər həlak oldu.

1989 – Macarıstan-Avstriya sərhədindəki minaaxtaran zolaq sökülməyə başlandı – bu Berlin Divarının dağılmasına gedən yolun başlanğıcı oldu.

1990 – Şimali İrlandiyada Britaniya əleyhdarı etirazlar gücləndi – Belfastda qarşıdurmalarda onlarca insan yaralandı.

1991 – Albaniyada ilk demokratik parlament seçkiləri keçirildi.

1992 – BMT tərəfindən Beynəlxalq Kosmik Əməkdaşlıq üzrə ilk prinsiplər toplusu qəbul olundu.

1985 – Avropa İqtisadi Birliyində Şengen sazişinə ilkin razılaşma əldə edildi.

1988 – SSRİ rəhbərliyi ölkədə cinayət statistikalarını ilk dəfə açıq şəkildə dərc etməyə başladı.

1991 – Cənubi Afrika Respublikası sonuncu dəfə aparteid rejimi ilə bağlı seçkilər keçirdi.

1992 – Dünya Səhiyyə Təşkilatı 31 mayı “Tütünsüz Dünya Günü” elan etdi.

1993 – Qəzza zolağında İsrail əsgərləri ilə fələstinlilər arasında qarşıdurmada 5 nəfər öldü.

1996 – Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası rəsmi olaraq yeni strukturda fəaliyyətə başladı.

1999 – Kambocada Pol Pot rejiminin son hərbi liderləri rəsmi olaraq təslim olduqlarını açıqladı.

2000 – Qüdsdə sülh tərəfdarlarının yürüşü keçirildi, 50,000-ə yaxın insan iştirak etdi.

2003 – Dünya İqtisadi Forumu ilk dəfə Yaxın Şərqdə – İordaniyada təşkil olundu.

2004 – Ukraynada jurnalist Georgi Qonqadzenin qətlində iştirak edən polis rəisi saxlanıldı.

2005 – Fransada Konstitusiya üzrə referendumda Avropa İttifaqı Konstitusiyası rədd edildi.

2006 – Serbiya və Monteneqro arasında birliyin rəsmi olaraq dağılması elan edildi.

2007 – Estoniyada internet hücumlarına cavab olaraq NATO kibertəhlükəsizlik komandasını ilk dəfə aktivləşdirdi.

2008 – ABŞ-da Demokratlar Partiyasında Barak Obama seçkilərdə liderliyə yüksəldi.

2009 – Karakasda Venesuela hökuməti üç müstəqil telekanalın fəaliyyətini dayandırdı.

2010 – Banqladeşdə bina çöküşü nəticəsində 117 nəfər həyatını itirdi.

2011 – Almaniyanın E. coli bakteriyası epidemiyası nəticəsində 10-dan çox insan həyatını itirdi; yüzlərlə insan yoluxdu.

2012 – Tokioda yapon hökuməti Fukusima nüvə qəzasından sonra enerji siyasətində dəyişikliklər elan etdi.

2013 – Azərbaycan Milli Məclisində "İnformasiya, informasiyalaşdırma və informasiya mühafizəsi haqqında" yeni qanun qəbul edildi.

2014 – Hindistanda Narendra Modi baş nazir kimi vəzifəyə başladı.

2015 – İspaniyanın müxalif partiyası Podemos, yerli seçkilərdə bir neçə şəhərdə uğur qazandı.

2016 – Fransada nəqliyyat sektorunda etiraz aksiyaları ölkə üzrə geniş yayıldı.

2017 – Filippində Mindanao adasında fövqəladə vəziyyət davam edirdi; hökumət İslamçı üsyançılara qarşı hərbi əməliyyatlarını gücləndirdi.

2018 – Danimarkada hökumət niqab və bürqa qadağası tətbiq etdi.

2019 – Sudan hərbi şurası ilə müxalifət qüvvələri arasında siyasi keçid razılaşmasına dair ilkin razılıq əldə olundu.

2020 – “SpaceX” şirkəti NASA-nın astronavtlarını orbitə daşıyan ilk özəl şirkət oldu.

2021 – İsrail və HƏMAS arasında atəşkəs razılaşmasından sonra Qəzza zolağında bərpa işlərinə start verildi.

2022 – Norveç parlamenti ölkədə avtomobil sənayesində dizel və benzinli avtomobillərin satışını 2025-dən sonra qadağan etmək barədə qanun qəbul etdi.

2024 – Nigeriyada paytaxt Abuca yaxınlığında silahlı qrupların hücumu nəticəsində 30-dan çox insan həyatını itirdi, hökumət bölgəyə əlavə qüvvələr göndərdi.