BAKI,AzerVoice
Zambiya zəngin mədəniyyəti, füsunkar təbiəti və mineral ehtiyatları ilə Afrikanın cəlbedici ölkələrindən biridir. Səyahət edərkən təhlükəsizlik qaydalarına riayət edin, sağlamlığınızı qoruyun və yerli qanunlara əməl edin.
Zambiya haqqında ümumi məlumat
- Paytaxt: Lusaka
- Dövlət quruluşu: Prezident respublikası
- Pul vahidi: Zambiya Kvaçası (ZMW)
- Ümumi ərazi: 752,618 km² (290,586 kvadrat mil)
- Yer: Cənubi Afrika, Anqolanın şərqində, Konqo Demokratik Respublikasının cənubunda
- Rəsmi dil: İngilis dili (rəsmi); digər dillər: Bemba, Kaonda, Lozi, Lunda, Luvale, Nyanja, Tonqa və 70-dən çox yerli dil.
- ÜDM (real artım): 4.3%
- Adambaşına ÜDM (PPP): 4,300 ABŞ dolları
- Əsas ixrac malları: Mis, kobalt, elektrik enerjisi, tütün, pambıq, şəkər, çay
- Əsas idxal malları: Maşın avadanlıqları, nəqliyyat vasitələri, neft məhsulları, qida məhsulları
- İxrac tərəfdaşları: Cənubi Afrika (27.8%), Malavi (8.5%), Tayland (7.6%), Yaponiya (7.5%), Çin (5.2%)
- İdxal tərəfdaşları: Cənubi Afrika (69.4%), ABŞ (3.3%), Çin (3.2%)
Zambiyanın demoqrafiyası
- Əhali: 17,426,623 nəfər
- Əhali artım tempi: 2.89%
- Etnik tərkibi: Afrikalılar 98.7%, Avropalılar 1.1%, digərləri 0.2%
- Əsas şəhərlər: Lusaka (paytaxt) – 1.8 milyon nəfər
- Şəhər əhalisi: Ümumi əhalinin 39.2%-i şəhərlərdə yaşayır.
- Əhali artımı haqqında qeyd: Ölkədə HİV/AIDS səbəbiylə ölümlər doğum səviyyələrini balanslaşdırır.
Zambiyanın idarəetmə sistemi
- Prezident: Hakainde Hichilema (24 avqust 2021-dən)
- Vitse-prezident: Mutale Nalumango
- Seçkilər: Prezident birbaşa xalq səsverməsi ilə 5 illik müddətə seçilir. Son seçkilər 12 avqust 2021-də keçirilib.
- Milli bayram: Müstəqillik Günü – 24 oktyabr (1964-cü ildən)
- Konstitusiya: Ən son 1991-ci ildə qəbul edilib; 1996, 2015 və 2016-cı illərdə dəyişiklik edilib.
- Vətəndaşlıq: Doğumla və nəsillə əldə edilə bilər. İkili vətəndaşlıq tanınır.
Zambiyanın coğrafiyası və ətraf mühit
- Ərazi xüsusiyyətləri: Zambiya əsasən yüksək yaylalardan ibarətdir (3,000-5,000 fut), ən yüksək nöqtəsi Mvanda zirvəsidir (7045 fut).
- Əsas çaylar: Zambezi, Kafue, Luangwa və Luapula
- Böyük göllər: Kariba (insan tərəfindən yaradılmış), Tanqanyika, Mweru və Bangweulu
- İqlim:
- İsti-yağışlı mövsüm (dekabr-aprel)
- Sərin-quraq mövsüm (may-avqust)
- İsti-quraq mövsüm (sentyabr-noyabr)
- Yağıntı: Orta illik yağıntı – 864 mm
- Ətraf mühit problemləri: Hava çirkliliyi, asid yağışları, torpaq eroziyası, qeyri-qanuni ovçuluq, meşələrin qırılması və su çirkliliyi.
- Təbiət və heyvanat: 19 milli park və 32 ovçuluq idarəetmə zonası mövcuddur. Burada şir, leopard, fil, kərgədan kimi heyvanlar yaşayır.
Zambiyanın iqtisadiyyatı
- İqtisadi baxış: 2014-cü ilə qədər Zambiya sürətli iqtisadi artım göstərib, lakin 2015-ci ildən sonra misin qiymətinin düşməsi və valyutanın dəyərsizləşməsi artımı yavaşladıb. İqtisadiyyat əsasən mis ixracına bağlıdır.
- Xarici borc: 60%-dən çox olan dövlət borcu iqtisadiyyata təzyiq göstərir.
- Əsas sənaye sahələri: Mis hasilatı və emalı, tikinti, qida məhsulları, tekstil, gübrə istehsalı və bağçılıq.
- Sərmayə imkanları: Kənd təsərrüfatı, bərpa olunan enerji və infrastruktur layihələrinə maraq artır.
Zambiyada cinayət və təhlükəsizlik
- Cinayət səviyyəsi: Əsasən şəhərlərdə oğurluq, cibgirlik və avtomobil qaçırma halları baş verir. Xüsusilə Lusaka və Livingstone-da turistlər diqqətli olmalıdır.
- Avtomobil oğurluqları: Avtomobil oğurluqları əsasən gecələr və yaşayış komplekslərinə girərkən baş verir. Avtomobilinizi qapalı saxlayın və diqqətli olun.
- Gecə səyahət: Qeyri-kafi küçə işıqlandırması və yol şəraiti səbəbindən gecə səyahət tövsiyə edilmir.
- Yol təhlükələri: Yol qəzaları tez-tez baş verir. Piyada və heyvanların yola çıxması təhlükə yaradır.
- Narkotik qanunları: 0.5 qramdan çox narkotiklə yaxalanmaq narkotik alveri kimi qiymətləndirilir. Bəzi reseptsiz dərmanlar belə qanunsuz sayılır.
- Heyvan məhsulları ilə ticarət: Fildişi, kərgədan buynuzu və digər qorunan heyvan hissələrinin daşınması ciddi cəzalara səbəb ola bilər.
- Sərhəd bölgələri: Konqo ilə sərhəd yaxınlığında silahlı cinayətkar qruplar mövcuddur. Təhlükəsizlik məqsədilə həmin ərazilərdə səyahət məhduddur.
Zambiyada səhiyyə və tibbi xidmətlər
- Tibbi xidmətlər: Dövlət xəstəxanalarında tibbi ləvazimat çatışmazlığı var. Ciddi tibbi hallar üçün Cənubi Afrikaya təxliyə tövsiyə olunur.
- Tövsiyələr:
- Reseptli dərmanlar orijinal qablaşdırmada saxlanmalıdır.
- Quduzluq peyvəndi səyahət öncəsi tövsiyə olunur.
- Turistlər yoluxucu xəstəliklərə qarşı əlavə tədbirlər görməlidirlər.
- Qaynar xətlər: Təcili tibbi yardımlar üçün telefon xətləri mövcuddur, lakin cavab müddəti uzun ola bilər.
Səyahət və turizm
- Əsas turistik yerlər: Viktoriya Şəlaləsi, Luangwa Milli Parkı, Kariba Gölü
- Turizm imkanları: Safari turları, balıqçılıq və macəra turizmi populyardır.
- Tövsiyələr:
- Yalnız qeydiyyatdan keçmiş turizm şirkətlərindən istifadə edin.
- Heyvanlara yaxınlaşmaqdan çəkinin.
- Gecələmə: Əksər otellər və hostellər əvvəlcədən sifariş edilməlidir.
Sərhəd ölkələri və qonşularla münasibətlər
- Sərhəd qonşuları: Anqola (1110 km), Konqo DR (1930 km), Malavi (837 km), Mozambik (419 km), Namibiya (233 km), Tanzaniya (338 km), Zimbabve (797 km).
- Regional əlaqələr: Zambiya qonşu ölkələrlə
ticarət əlaqələrini inkişaf etdirməyə çalışır.
Zambiyada İslam
Zambiyada İslam dini ölkənin dini müxtəlifliyində mühüm yer tutur. Əsasən xristianlığın üstünlük təşkil etdiyi bu Afrika ölkəsində müsəlman icması azlıq təşkil etsə də, cəmiyyətin sosial və iqtisadi həyatında fəal iştirak edir.
Tarixi və Yayılması
İslam Zambiyaya ilk dəfə Şərqi Afrikadakı ticarət yolları vasitəsilə gəlib. Əsasən suahili tacirləri və ərəb ticarətçiləri vasitəsilə İslam dini bölgəyə daxil olub. Zaman keçdikcə, Zambiyanın sahil bölgələrindən daxili ərazilərə yayılmağa başlayıb.
Əhali və Müsəlman İcması
Zambiyada müsəlmanların əhalidəki payı təxminən 1%-ə yaxındır. Müsəlman icması əsasən aşağıdakı qruplardan ibarətdir:
- Ərəb əsilli Zambiyalılar
- Asiya (xüsusilə Hindistan və Pakistan) əsilli icmalar
- Yerliləşmiş Afrika mənşəli müsəlmanlar
-
Müsəlmanların çoxu Lusaka (paytaxt) və Copperbelt bölgəsində yaşayır.
Məbədlər və İslam Mərkəzləri
Zambiyada bir neçə məscid və İslam mərkəzi fəaliyyət göstərir. Bu məkanlar yalnız ibadət yeri kimi deyil, həm də təhsil və sosial fəaliyyətlər üçün vacib mərkəzlərdir. Ən tanınmış məscidlərdən biri Lusakadakı Böyük Mərkəzi Məsciddir.
İslam Təşkilatları və Təhsil
Ölkədə fəaliyyət göstərən İslam təşkilatları müsəlman icmasının rifahı, təhsil və sosial yardımlar sahəsində işlər görür. İslam məktəbləri və mədərislər gənclərə dini biliklər təqdim edir, eyni zamanda ərəb dili təlimləri də keçirilir.
İslamın Sosial və Mədəni Təsiri
Müsəlman icması Zambiyanın mədəniyyətinə və iqtisadiyyatına töhfə verir. Xüsusilə ticarət, təhsil və xeyriyyəçilik sahələrində fəallıq müşahidə olunur. Müsəlman bayramları – Ramazan və Qurban bayramları icma daxilində geniş qeyd edilir və bəzən digər icmalarla da paylaşılır.
