BAKI,AzerVoice
1918-ci ilin 11-ci ayının 11-ci gününün 11-ci saatında Böyük Müharibə başa çatdı. Həmin gün səhər saat 5-də insan qüvvəsi və təchizatından məhrum qalan, həmçinin yaxın işğal təhlükəsi ilə üz-üzə qalan Almaniya, Fransanın Kompyen şəhəri yaxınlığında dəmir yolu vaqonunda Antanta dövlətləri ilə atəşkəs razılaşmasını imzaladı. Birinci Dünya müharibəsi doqquz milyon əsgərin həyatına son qoydu, 21 milyon insan yaralandı. Almaniya, Rusiya, Avstriya-Macarıstan, Fransa və Böyük Britaniya demək olar ki, hər biri bir milyondan çox ədgər itirdi. Bundan əlavə, xəstəlik, aclıq və təbii şərait səbəbindən ən azı beş milyon mülki şəxs həyatını itirdi.
1914-cü il 28 iyunda Birinci Dünya müharibəsinin başlanmasına səbəb olan hadisə baş verdi: Avstriya-Macarıstan imperiyasının vəliəhdi Frants Ferdinand və həyat yoldaşı Bosniyanın Sarayevo şəhərində bosniyalı serb Qavrilo Prinsep tərəfindən qətlə yetirildi. Ferdinand Bosniya və Herseqovinada yerləşən imperiya ordusunu yoxlayırdı, halbuki bu torpaqları yeni müstəqil Serbiyaya birləşdirmək istəyən serb millətçiləri ona hədə göndərirdilər. Avstriya-Macarıstan hücumda Serbiyanı günahlandırdı və bu hadisəni slavyan millətçiliyini birdəfəlik “həll etmək” üçün əsas kimi istifadə etmək istədi. Lakin Serbiyanın müttəfiqi Rusiya onu dəstəklədiyindən, Avstriya-Macarıstan yalnız Almaniyanın imperatoru II Vilhelmdən Rusiyanın müdaxiləsi halında dəstək alacağına dair təminat əldə etdikdən sonra müharibə elan etdi.
28 iyulda Avstriya-Macarıstan Serbiyaya müharibə elan etdi və bununla da Avropanın böyük dövlətləri arasındakı kövrək sülh dağıldı. 29 iyulda Avstriya-Macarıstan qoşunları Serbiyanın paytaxtı Belqrada hücuma başladı, Rusiya isə müttəfiqi Serbiyanı qorumaq üçün ordu səfərbərliyi elan etdi. Fransa 1 avqustda Rusiya ilə yanaşı səfərbərliyə başladı. 3 avqustda Fransa və Almaniya bir-birinə müharibə elan etdilər. Alman qoşunları neytral Lüksemburqa daxil olduqdan sonra Belçikaya hücum etdi və bu, Belçikanın müttəfiqi Böyük Britaniyanın Almaniyaya müharibə elan etməsinə səbəb oldu.
Müharibənin başlanması Avropada əhali tərəfindən həyəcan və coşqu ilə qarşılandı. Hər kəs öz ölkəsinin qısa müddətdə qələbə qazanacağına inanırdı. Döyüşə ən hazır olan tərəf Almaniya idi. Onun hərbi rəhbərliyi “Şliffen planı” adlanan genişmiqyaslı strategiya hazırlamışdı. Bu plan Belçika ərazisindən keçərək Fransanı sürətli hücumla məğlub etməyi, Rusiya isə səfərbərliyə gec başlayacağı üçün Avstriya-Macarıstan ordusu tərəfindən məşğul edilməliydi.
“Şliffen planı” uğur qazanmağa çox yaxın idi, lakin sentyabrın əvvəlində fransız ordusu Paris yaxınlığında baş tutan Marna döyüşündə almanların irəliləyişini dayandırdı. 1914-cü ilin sonuna qədər Avropanın cəbhələrində müxtəlif millətlərdən olan bir milyondan çox əsgər həlak olmuşdu və nə Antanta, nə də Mərkəzi dövlətlər üçün qəti qələbə görünmürdü. Qərb cəbhəsində - Fransanın şimalından Belçikaya qədər uzanan xətt boyunca - tərəflər uzun və qanlı mövqe müharibəsinə, səngər döyüşlərinə çəkildilər.
1915-ci ildə Antanta gücləri müharibə dalanını qırmaq üçün Türkiyəyə amfibiya hücumu həyata keçirdi (Çanaqqala əməliyyatı), lakin ağır itkilərdən sonra 1916-cı ilin əvvəlində geri çəkilməyə məcbur oldular. 1916-cı ildə Qərb cəbhəsində həm Almaniya, həm Böyük Britaniya böyük hücumlar təşkil etsə də, həlledici qələbə əldə olunmadı. Şərqdə isə Almaniya daha uğurlu oldu, nizamsız Rusiya ordusu ağır məğlubiyyət yaşadı və bu, 1917-ci ildə Rus İnqilabının başlanmasına təkan verdi. 1917-ci ilin sonunda bolşeviklər hakimiyyəti ələ keçirərək Almaniya ilə sülh danışıqlarına başladılar.
1918-ci ildə Amerika qoşunları və resurslarının Qərb cəbhəsinə gəlməsi güc balansını Antantanın xeyrinə dəyişdi. Almaniya 1918-ci il noyabrın 11-də atəşkəs sənədinə imza atdı.
Birinci Dünya müharibəsinə “bütün müharibələrə son qoyan müharibə” adı verilmişdi, çünki onun miqyası və dağıntıları misilsiz idi. Lakin 1919-cu il Versal müqaviləsi Almaniyaya son dərəcə sərt şərtlər tətbiq etməklə Avropanı daha da qeyri-sabit vəziyyətə saldı və nəticədə İkinci Dünya müharibəsinə aparan yolu açdı.