BAKI, AzerVoice
26 May tarixi dünya tarixində bir sıra önəmli hadisələrlə yadda qalıb. Aşağıda bu gün baş vermiş əsas hadisələrin xronoloji xülasəsini təqdim edirik:
1647 – Alim Alse Young Amerika koloniyalarında cadugərlik ittihamı ilə edam edilən ilk qadın oldu (Connecticut, ABŞ). Bu hadisə daha sonrakı Salem hadisələrinin başlanğıcını qoydu.
1805 – Napoleon Bonapart İtaliya kralı kimi Milan şəhərində tac geyindi. Bu, onun Avropada gücünü daha da möhkəmləndirdi.
1822 – Əlcəzairdə fransızların ilk hücumu başladı. Bu, Əlcəzairin müstəmləkəyə çevrilməsi prosesinin ilk addımı sayılır.
1868 – ABŞ prezidenti Andrew Johnson Konqres tərəfindən impiçment prosesindən xilas oldu – Senatda bir səs fərqlə vəzifədə qaldı.
1896 – Rusiya imperatoru II Nikolayın tacqoyma mərasimi Moskvanın Uspenski kilsəsində keçirildi.
1908 – İngiltərənin parlamentində qadınlara səsvermə hüququ ilə bağlı ilk rəsmi çıxışlar baş verdi. Bu, Britaniyada qadın hərəkatının yüksəlişinə işarə idi.
1918 – Gürcüstan müstəqilliyini elan etdi və Gürcüstan Demokratik Respublikası yaradıldı.
1936 – Türkiyədə ilk dövlət opera və balet məktəbinin əsası qoyuldu. Bu, Atatürkün sənət islahatlarının tərkib hissəsi idi.
1966 – Böyük Britaniyada məşhur “The Beatles” qrupu son dəfə ictimai konsert verdi. Bu, onların studiya dövrünə keçidini simvolizə etdi.
1969 – Ayın səthində “Apollo 10” missiyasının modulu 14,4 kilometr hündürlükdə uçaraq real eniş sınağı keçirdi. Əslində bu, “Apollo 11” üçün son məşq idi.
1972 – ABŞ və SSRİ arasında nüvə silahlarının məhdudlaşdırılmasını nəzərdə tutan SALT-I müqaviləsi imzalandı.
1978 – İtaliya hökuməti, tanınmış siyasətçi Aldo Moronun terrorçular tərəfindən öldürülməsindən sonra fövqəladə təhlükəsizlik tədbirləri elan etdi.
1991 – Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktının layihəsi ilk dəfə parlamentdə müzakirəyə çıxarıldı.
1993 – Salman Rüşdinin “Şeytan ayələri” kitabını nəşr etməyə başlayan “Aydınlık” qəzeti müsadirə edilib.
1998 – Pakistan Hindistanın nüvə sınaqlarına cavab olaraq ilk nüvə sınağını həyata keçirdi (Chagai-I əməliyyatı).
1999 – Nigeriyada demokratik hakimiyyətə keçid baş tutdu: Olusegun Obasanjo prezident kimi and içdi. Bu, ölkədə uzun illər davam edən hərbi rejimdən sonra ilk dinc siyasi keçid idi.
2000 – ABŞ prezidenti Bill Klinton, NATO-nun genişlənməsi və Avropa təhlükəsizliyi məsələləri üzrə Portuqaliyada Avropa liderləri ilə görüş keçirdi. Zirvə görüşü Avropada sabitliyin artırılması məqsədi daşıyırdı.
2001 – ABŞ-da Respublikaçılar Partiyasının senatoru Jim Jeffords Demokratlara keçərək, Senatda çoxluq balansını dəyişdirdi. Bununla da Demokratlar 50-49 üstünlük əldə etdilər və Senatda nəzarəti ələ aldılar.
2002 – Rusiya və ABŞ arasında strateji nüvə silahlarının azaldılması üzrə tarixi müqavilə – Moskva Müqaviləsi – imzalandı. Prezidentlər Vladimir Putin və George W. Bush sənədi imzaladılar.
2003 – Nyu-Yorkun Brooklyn bölgəsində ilk dəfə olaraq "Müsəlman İrs Ayı" elan edildi.
2004 – Tbilisidə keçirilən NATO Parlament Assambleyasının yaz sessiyasında Gürcüstan, Azərbaycan və Ermənistan nümayəndə heyətləri ilk dəfə geniş birgə formatda çıxış etdilər.
2005 – Rumıniyada Avropa Birliyi qanunvericiliyinə uyğunluq məqsədilə məhkəmə və hüquq sahəsində ciddi islahatlar həyata keçirildi. 26 mayda bu dəyişikliklərə dair ilk rəsmi paket parlamentdə qəbul edildi.
2006 – Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (IAEA), İranın nüvə fəaliyyətləri ilə bağlı yeni hesabat təqdim etdi. 26 may tarixində yayılan hesabatda İranın uranın zənginləşdirilməsini davam etdirdiyi vurğulanırdı, bu da beynəlxalq narahatlıqlara səbəb oldu.
2007 – İsrailin Qəzza zolağına qarşı aviazərbələr endirməsi nəticəsində HƏMAS-a məxsus obyektlər hədəf alındı. 26 mayda baş tutan hücumlarda bir neçə nəfər həyatını itirdi, bu, bölgədə gərginliyin yenidən yüksəlməsinə səbəb oldu.
2008 – ABŞ-ın “Phoenix” adlı kosmik zondu Marsa uğurla eniş etdi
və ilk dəfə buzlu torpaq nümunəsi topladı.
2009 – Şimali Koreya ikinci nüvə sınağını keçirdi. 26 mayda dünya
mətbuatı və BMT tərəfindən bu sınaq kəskin şəkildə pisləndi. Hadisə
regional və qlobal təhlükəsizlik baxımından ciddi narahatlıqlara
səbəb oldu.
2010 – Hindistanın Qərbi Benqal əyalətində sərnişin qatarı ilə yük qatarının toqquşması nəticəsində 148 nəfər həyatını itirdi. 26 mayda baş verən bu qəza son illərin ən dəhşətli dəmir yolu fəlakətlərindən biri hesab olunur.
2011 – Serbiyada Bosniya müharibəsi zamanı hərbi cinayətlərdə təqsirli bilinən general Ratko Mladiç 26 mayda nəhayət yaxalanaraq Haaqa Beynəlxalq Tribunalına təhvil verildi. Bu, uzun illər axtarışda olan Mladiçin ədalət qarşısına çıxarılması baxımından mühüm hadisə idi.
2012 – Vladimir Putin üçüncü dəfə Rusiya Federasiyasının prezidenti olaraq vəzifəyə başladı (and içmə mərasimi bir neçə gün əvvəl olsa da, bu tarixdə əsas kadr təyinatlarını reallaşdırdı).
2014 – Ukraynanın Dnepropetrovsk şəhərində Avropa İttifaqı bayrağı ilk dəfə rəsmi şəkildə qaldırıldı – bu, yeni hökumətin qərbyönlü siyasətinin göstəricisi idi.
2016 – Hindistanda 51°C temperatur qeydə alındı – bu, ölkə tarixində qeydə alınmış ən yüksək temperatur idi (Phalodi şəhəri, Racastan ştatı).
2018 – İranda baş verən zəlzələ nəticəsində bir neçə kənddə dağıntılar oldu, 3 nəfər həyatını itirdi (Buşehr bölgəsi).
2020 – Minneapolisdə Corc Floyd-un polis tərəfindən öldürülməsi ABŞ və dünya üzrə irqçilik əleyhinə kütləvi etirazlara səbəb oldu. (Qeyd: Floyd 25 mayda öldürüldü, lakin 26 mayda etirazlar başladı).
2021 – BMT-nin İnsan Hüquqları Şurası Qəzzada İsrailin hərbi əməliyyatlarına dair xüsusi istintaq komissiyası yaradılması barədə qərar qəbul etdi. Qərar, 11 gün davam edən münaqişədən sonra bölgədəki insan hüquqları pozuntularını araşdırmaq məqsədi daşıyırdı.
2023 – Türkiyədə prezident seçkilərinin ikinci turu kampaniyasına start verildi. Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Kamal Kılıçdaroğlu arasında tarixi gərginlik yarandı.
2024 – Fransa və Almaniya liderləri Avropa Müdafiə Birliyi ilə bağlı yeni təşəbbüs planı irəli sürdülər. Bu təklif Rusiya-Ukrayna müharibəsinin yaratdığı təhlükəsizlik çağırışları fonunda gəldi.
