BAKI, AzerVoice, Orxan Qədirzadə
Son dövrdə ictimailəşdirilən sənədlər və vizual materiallar fonunda tanınmış amerikalı dilçi və siyasi nəzəriyyəçi Noam Çomskinin maliyyəçi Jeffrey Epstein ilə müxtəlif dövrlərdə görüşdüyünə dair məlumatlar beynəlxalq mediada və akademik dairələrdə geniş müzakirələrə səbəb olub.
Müzakirələrin əsas predmeti bu görüşlərin hüquqi xarakteri deyil. Mövcud məlumatlar görüşlərin cinayət tərkibli olduğunu təsdiqləmir və Noam Çomskiyə qarşı hər hansı hüquqi ittiham irəli sürülməyib. Lakin məsələ, xüsusilə etik və simvolik aspektlər baxımından ictimai diqqət mərkəzinə çevrilib.
Məlumatların ortaya çıxması və ictimai reaksiya
2023-cü ildən etibarən ABŞ-da Ceffri Epşteyn işi üzrə açıqlanan yeni sənədlərdə onun siyasətçilər, biznesmenlər və akademik çevrələrlə əlaqələrinə dair məlumatlar yer alıb. Bu materiallarda Noam Çomskinin adı da bir neçə görüş kontekstində qeyd edilib. Bildirilir ki, bu təmasların bir hissəsi Epşteynin 2008-ci ildə azyaşlılara qarşı törətdiyi cinayətlərə görə məhkum edilməsindən sonrakı dövrə təsadüf edib.
Məhz bu məqam ictimai və intellektual müzakirələrin əsasını təşkil edib. Çünki Çomski uzun illər ərzində qlobal güc strukturlarını, elita şəbəkələrini, kapital–hakimiyyət münasibətlərini və media manipulyasiyasını tənqid edən əsas simalardan biri kimi tanınıb.
Noam Çomski mediaya verdiyi açıqlamalarda görüşlərin şəxsi xarakter daşıdığını, heç bir qeyri-qanuni fəaliyyətin mövcud olmadığını və söhbətlərin intellektual mövzularla məhdudlaşdığını bildirib. O, bu məsələnin ictimai maraq doğurmasını əsassız hesab etdiyini, diqqətin daha mühüm siyasi və qlobal problemlərə yönəldilməli olduğunu vurğulayıb.
Daha sonra Çomski əlavə izahat verərək Epşteynlə təmasların mərhum həyat yoldaşına aid maliyyə məsələləri ilə bağlı texniki məsləhət xarakteri daşıdığını qeyd edib və münasibətlərin utilitar çərçivədə qaldığını bildirib.
Buna baxmayaraq, tənqidçilər və analitiklər məsələyə hüquqi deyil, etik və simvolik prizmadan yanaşıblar.
Bu kontekstdə görüşlərin faktiki məzmunundan daha çox onların yaratdığı ictimai təsir ön plana çıxır. Epşteynin adının qlobal miqyasda mənfi reputasiya ilə assosiasiya olunması fonunda belə görüşlərin, istər-istəməz, simvolik legitimləşmə effekti yaratdığı vurğulanır.
Noam Çomski xüsusilə “Razılığın istehsalı” kimi fundamental əsərləri ilə Qərb demokratik sistemlərində media və hakimiyyət münasibətlərini təhlil etmiş, elitaların ictimai rəyə təsir mexanizmlərini ortaya qoymuşdur. Bu səbəbdən onun adı ətrafında yaranan müzakirələr sırf şəxsi məsələ kimi deyil, intellektual məsuliyyət və ictimai rol prizmasında qiymətləndirilir.
Bir sıra analitiklərin fikrincə, bu hadisə müasir dövrdə “mənəvi toxunulmazlığa” malik intellektual obrazının real şərtlər qarşısında nə dərəcədə davamlı olduğunu göstərir.
Noam Çomski ilə Ceffri Epşteyn arasında baş tutmuş görüşlər hüquqi baxımdan ittiham predmeti olmasa da, etik və simvolik səviyyədə ciddi suallar doğurub. Hadisə müasir intellektual fəaliyyətin, ictimai məsuliyyətin və şəxsi əlaqələrin sərhədlərinin yenidən müzakirə olunmasına səbəb olub.
Məsələ bir şəxsin reputasiyasından daha çox, qlobal intellektual mühitdə tənqid, nüfuz və məsuliyyət anlayışlarının hansı çərçivədə formalaşdığına dair daha geniş diskussiyanın tərkib hissəsi kimi dəyərləndirilir.