BAKI, AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
İsrailin bəzi media orqanlarının verdiyi məlumata görə, "məlumatlı suriyalı mənbə"yə istinadən, Suriya və İsrailin 2025-ci ilin sonuna qədər sülh sazişi imzalayacağı gözlənilir. Bu açıqlamalar, Suriya prezidenti Əhməd əş-Şəraanın bir neçə gün əvvəl verdiyi bəyanatın ardınca gəlib. Prezident həmin çıxışında Dəməşqin beynəlxalq vasitəçilər və diplomatik kanallar vasitəsilə İsrailin cənub bölgələrdəki hücumlarını və müdaxilələrini dayandırmaq üçün çalışdığını, və "Suriya suverenliyinin qorunmasının hər şeydən üstün olduğunu" vurğulamışdı.
İsrailin ərəb dilli "I24 NEWS" saytı bu "məlumatlı suriyalı mənbə"yə istinadən bildirib ki, müzakirə edilən sülh sazişi, İsrailin 8 dekabr 2024-cü ildən sonra təhlükəsizlik zonası çərçivəsində irəlilədiyi bütün Suriya ərazilərindən, o cümlədən Şeyx dağının zirvəsindən mərhələli şəkildə geri çəkilməsini nəzərdə tutur.
Dəməşqdə hökumətə yaxın mənbələr bildiriblər ki, hazırda İsraillə regional və beynəlxalq himayə altında dolayı danışıqlar aktiv şəkildə davam edir və bu məsələ prezident tərəfindən də elan edilib.
Suriya prezidenti Əhməd əş-Şəraa keçən çərşənbə günü Quneytra və Colan vilayətlərindən olan ağsaqqalları və nüfuzlu şəxsləri "Əl-Qasr əş-Şəəb" (xalq sarayı) iqamətgahında qəbul edib.
Sözügedən mənbələr həmçinin açıqlayıblar ki, Suriya İsrailin əraziyə müdaxilələrini və hücumlarını dayandırmasını, eləcə də 1974-cü il sazişinə qayıdılmasını tələb edir. İsrail isə təhlükəsizlik zonası yaratmaq istəyindədir və görünən odur ki, yeni bir təhlükəsizlik sazişinin imzalanması mümkündür. Bu da gələcəkdə hərtərəfli bir sülh sazişinə yol aça bilər.
Həmin mənbələr daimi bir sülh sazişinə nail olunmasını istisna etsələr də, onun üçün zəmin hazırlayan bir sazişin əldə olunma ehtimalını mümkünsüz saymırlar. Onlar həmçinin bölgədə hadisələrin sürətlə inkişaf etdiyini, Dəməşqin isə sülh məsələsini ərəb çərçivəsində tutduğunu və Suriya suverenliyini qoruyacaq bir sazişə nail olmaq üçün ərəb roluna ümid etdiyini qeyd edirlər. Həmçinin, ABŞ və Qərb dövlətlərinin İsrailə təzyiq göstərməsini, bununla da Suriyada sabitliyə dəstək verməsini istəyirlər.
Bəs Suriya İsraillə daimi sülh üçün hazırdırmı?
Mənbələr bildiriblər ki, "gənc" bir dövlət kimi Suriya, hazırkı vəziyyətdə daimi sülh üçün hazır deyil. Onların gözləntisi ya 1974-cü il sazişinə qayıdılması, ya da onun dəyişdirilmiş təhlükəsizlik versiyasıdır. Cəmiyyətdə isə İsraillə sülhə qarşı çıxan qüvvələr hələ də mövcuddur, lakin bu narazılıqlar əvvəlki kimi açıq formada ifadə olunmur. Daxildə mürəkkəb və çətin problemlərin olması, həmçinin Suriya ərazisində hakimiyyət xaricində fəaliyyət göstərən radikal silahlı qrupların mövcudluğu bu narazılığı gücləndirir.
Suriyalı siyasi araşdırmaçı və "Yaxın Şərq Mühafizəkarlar Birliyi"nin katibi Vail əl-Əci isə bildirib ki, "İsraillə hərtərəfli sülh bu mərhələdə hələ tezdir və yeni Suriya hökumətinin qarşısında daha təcili prioritetlər var".
"Suriya bu gün heç bir xarici güclə hərbi qarşıdurmaya hazır deyil. Suriyalı xalq müharibələrdən və əvvəlki rejimlərin Fələstin məsələsi və ərəb-İsrail münaqişəsindən sui-istifadə etməsindən çox yorulub".-deyə o bildirib.
Onun fikrincə, hazırda Suriya dövlətinin əsas prioriteti xalqın həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması, daxili barışın gücləndirilməsi, milli birliyin qorunması və məzhəbçiliklə, eləcə də terrorizmlə mübarizədir. İsraillə bağlı məsələdə isə beynəlxalq hüquq və BMT qətnamələri əsas istinad nöqtələridir. O qeyd edib ki, "beynəlxalq hüquqa və beynəlxalq mexanizmlərə müraciət etmək bütün səviyyələrdə daha təhlükəsiz və az xərc tələb edən yoldur".
