BAKI, AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
Somalinin paytaxtı Moqadişoda növbəti intihar hücumu, terrorçu “Əş-Şəbab” qruplaşmasının yenidən səhnəyə qayıtdığını göstərdi. Bu hadisə ölkədə birbaşa seçki sisteminə dair yaranmış siyasi böhran fonunda baş verir. Prezident Həsən Şeyx Mahmud israrla bu sistemin tətbiqinə çalışsa da, müxalifət bu ideyaya qarşı çıxır.
Bu hücum apreldə Moqadişo hava limanı yaxınlığına atılan minaatan mərmiləri və mart ayında prezidentin kortejinə edilən hücumdan sonra baş verib. Somali analitiklər hesab edirlər ki, “Əş-Şəbab”ın hökumət və beynəlxalq hərbi kampaniyalara baxmayaraq, paytaxtın mərkəzində hələ də hücum edə biləcəyini göstərmək üçün mesajıdır və əgər hücumlara siyasi və təhlükəsizlik baxımından birgə cavab verilməzsə, qruplaşma fəaliyyətini genişləndirə bilər.
Bazar günü baş verən partlayışda ən azı 10 nəfər həyatını itirib. Hadisə, Moqadişoda yerləşən “Damanio” hərbi bazasında gənc əsgərlərin qeydiyyatdan keçdiyi zaman intiharçının özünü partlatması nəticəsində baş verib və hərbi hospitala 30 yaralı daxil olub, onlardan altısı yerindəcə ölüb.
Somalinin informasiya nazirliyi bəyan edib ki, təhlükəsizlik qüvvələri daha böyük fəlakətin qarşısını alıb və hücum zamanı daha çox insanın hədəf alınmasının qarşısını alıblar. Nazirlik hücumun nəticələrini araşdırmağa davam edir.
Misir, son iki ildə Somalinin əsas dəstəkçilərindən biri olaraq, hücumu dərhal pisləyib və ölkənin təhlükəsizlik və hərbi gücünü artırmaqda yardımını davam etdirəcəyini bəyan edib.
Əlavə olaraq, “Əş-Şəbab” qruplaşması 17 aprel tarixində ölkənin mərkəzində yerləşən, strateji hərbi baza olan Ədən Yabal şəhərini ələ keçirib. Şərqi Afrikada yerləşən Somali, Afrika İttifaqının dəstəyi ilə “Əl-Qaidə”yə bağlı “Əş-Şəbab”a qarşı mübarizə aparsa da, bu qruplaşmanın tam neytrallaşdırılması mümkün olmayıb. 2022-2023-cü illərdə həyata keçirilən uğurlu əməliyyatlardan sonra qruplaşma daha çox müdafiə mövqeyinə çəkilmişdi. Lakin son hücumlar, onun yenidən canlanmağa başladığını göstərir.
Afrika İttifaqının 25 aprel tarixli son toplantısında təhlükəsizlik rəhbərləri vəziyyətin ağırlaşmaması üçün missiya qüvvələrinin 8000 əsgər artırılmasını tövsiyə ediblər.
Somali politoloqu Əbdülvali Cami Bəri bildirib ki, son hücum bir neçə mesaj daşıyır: “Əş-Şəbab” öz döyüşçülərinin ruh yüksəkliyini qorumaq, beynəlxalq və hökumət səylərinə meydan oxumaq və siyasi qarışıqlıqdan faydalanmaq niyyətindədir. O əlavə edib ki, qruplaşma hər zaman siyasi boşluqlardan və dövlət qurumlarındakı parçalanmalardan bəhrələnib.
Hücum, Somalinin 2026-cı ildə keçirilməsi planlaşdırılan ilk birbaşa seçkilərinə hazırlıq fonunda baş verib. Prezident Həsən Şeyx Mahmud seçki islahatlarını müdafiə edir və paytaxt Moqadişoda seçicilərin qeydiyyatının başladığını açıqlayıb.
Keçən həftə prezident yeni siyasi təşkilat – “Ədalət və Həmrəylik Partiyası”nın yaradıldığını elan edib. Bu partiya federal hökumət və əksər regional liderləri birləşdirir, lakin Puntland və Qübaland bölgələrinin rəhbərləri bu təşəbbüsə qoşulmayıblar. Prezident həmçinin bu partiyanın 2026-cı il seçkilərində namizədi seçilib.
Lakin müxalifət və adıçəkilən iki vilayətin liderləri bu siyasi kursu tənqid edərək, onu qeyri-konstitusion və milli birliyə təhlükə kimi qiymətləndiriblər. Puntland rəhbəri real barışığın vacibliyini vurğulayıb və federal hökuməti “bağlı yola” sürüklənməkdə ittiham edib. Cubaland rəhbərliyi isə təcili müşavirə çağırılması üçün vətəndaş cəmiyyəti qurumlarını səfərbər olmağa çağırıb.
Bəri hesab edir ki, bu siyasi parçalanma fonunda “Əş-Şəbab”ın aktivləşməsi real təhlükədir. Onun sözlərinə görə: “Əgər siyasi rəhbərlik vəziyyətin ciddiyyətini anlayırsa, vahid mövqe tutmalıdır. Çözüm təkcə hərbi deyil, geniş siyasi konsensusun qurulması, yerli icmaların və gənclərin təhlükəsizlik və inkişaf proseslərinə cəlb olunması, həmçinin hökumətlə vətəndaşlar arasında etimadın gücləndirilməsidir.”
Bəri eyni zamanda xəbərdarlıq edib ki, əgər vahid və effektiv təhlükəsizlik və siyasi reaksiya göstərilməzsə, “Əş-Şəbab” fəaliyyətini daha da genişləndirə bilər: “Hərəkət, həm kənd yerlərində, həm də şəhərlərdə sərbəst şəkildə hərəkət edə biləcəyini və fəaliyyətini genişləndirə biləcəyini nümayiş etdirməyə çalışır. Onu yalnız hərbi güclə deyil, koordinasiyalı milli səylə dayandırmaq olar”
