AzerVoice, Analitik Təhlil Mərkəzinin eksperti , ƏHMƏD SALİH HƏLƏBİ (MƏKKƏ)
Vaxtilə evi (Kəbəni) insanlar üçün savab qazanma və əmin-amanlıq yeri etmişdik. Siz də İbrahimin dayandığı yeri (özünüz üçün) namazgah edin! İbrahimə və İsmailə: “Evimi (Kəbəni) təvaf edən, özünü ibadətə həsr edən (etikafda olan), rüku və səcdə edənlər üçün təmizləyin!” – deyə əmr etmişdik. (Bəqərə, 125)
Bu ayədə adı çəkilən İbrahim məqamı, Həzrət İbrahim Peyğəmbərin (ə) Kəbəni tikərkən üzərində dayandığı daşdır. Bu daşın üzərində peyğəmbərin ayaq izləri qalmışdır və hazırda bu məqam Kəbənin yaxınlığında yerləşir. Tavaf edənlər burada iki rükət namaz qılırlar.
Məqamın forması kvadrat şəklindədir, uzunluğu təxminən yarım metrdir və rəngi ağ, qara və sarının qarışığıdır. İbn Kəsir belə qeyd edir: "Onda İbrahimin ayaq izləri açıq şəkildə görünürdü və cahiliyyət dövründə ərəblər onu tanıyırdılar. Müsəlmanlar da bu izi görmüşdülər. Ənəs ibn Malik deyirdi: 'Mən o məqamda İbrahimin ayaq barmaqları və dabanının izlərini gördüm. Lakin insanlar əlləri ilə toxuna-toxuna izi yox etdilər.'"
İlk zamanlar İbrahim Məqamı açıq şəkildə idi, heç bir qoruyucu maneəsi yox idi. Qaramitlər Kəbəyə hücum edərək Həcərül-Əsvədi oğurladıqda məqamı da oğurlamaq istədilər, lakin Kəbənin xidmətçiləri onu gizlədə bildilər. Bundan sonra məqamın qorunması üçün tədbirlər görülməyə başlandı. Əvvəlcə, üzərinə taxta və dəmir örtüklər qoyuldu, sonra isə xüsusi bir sandıq hazırlandı. Daha sonra məqam üçün üzərinə örtük çəkilmiş bir otaq inşa edildi və burada tavaf edənlərin namaz qılması üçün bir günbəz əlavə olundu. İlk bu cür məkan hicri 810-cu ildə tikildi və sonrakı dövrlərdə müxtəlif sultanlar tərəfindən təmir olundu. Nəhayət, Kral Feysəl ibn Əbdüləziz dövründə bu günbəzin yerinə büllur örtük və mis qoruyucu qoyuldu.
İlk dəfə məqamı bəzəyən şəxs Abbasi Xəlifəsi Mehdi olmuşdur. O, məqamın dağılacağından qorxaraq, onu qorumaq üçün 1000 dinar göndərmiş və altından yuxarıya qədər qoruyucu lövhələrlə örtülməsini təmin etmişdir. Sonralar, Abbasi Xəlifəsi Mütəvəkkil dövründə bu örtük qızılla gücləndirilmiş və hicri 236-cı ildə yeni bəzək əlavə olunmuşdur. Daha sonra hicri 256-cı ildə məqam təmir edilib möhkəmləndirildikdən sonra yenidən yerinə qoyulmuşdur.
Məqamın yeri dəyişdirilmək istənildi
1954-cü ildə Kral Səud ibn Əbdüləziz tavaf sahəsinin darlığı səbəbindən İbrahim Məqamının yerinin bir qədər arxaya çəkilməsini planlaşdırdı. Lakin o dövrdə Məkkə İslam Universitetində müəllim işləyən Şeyx Məhəmməd Mütəvalli Şəraavi bu addımın şəriətə zidd olduğunu bildirdi. O, həm Səudiyyə, həm də Misir alimləri ilə məsləhətləşsə də, ona bunun artıq qərara alındığı bildirildi. Bununla belə, Şəraavi beş səhifəlik bir müraciət yazaraq Kral Səuda göndərdi və şəriət və tarixi baxımdan məqamın yerinin dəyişdirilməsinin yanlış olduğunu əsaslandırdı. O bildirdi ki, Peyğəmbərin (s) bu məqamı olduğu yerdə qoyması bir sünnədir və onun yerinin dəyişdirilməsi düzgün deyil.
Məqamın müasir dövrdə qorunması
1384-cü ilin Zilhiccə ayının 25-də İslam Aləmi Liqası məqamın ətrafındakı maneələrin götürülməsini və yalnız üzərinə qalın, şəffaf büllur örtük qoyulmasını təklif etdi. Kral Feysəl ibn Əbdüləziz bu təklifi qəbul edərək onun icrasına göstəriş verdi. Beləliklə, məqamın üzərinə yüksək keyfiyyətli büllur örtük çəkildi və ətrafına dəmir baryer qoyuldu. Ətrafında isə 180x130 sm ölçüsündə və 75 sm hündürlüyündə mərmər platforma inşa edildi. Bu tədbir hicri 1387-ci ildə həyata keçirildi və bu zaman xüsusi bir mərasimlə örtük açıldı. Bunun nəticəsində təvaf sahəsi genişləndirildi və hacılar daha rahat şəkildə ibadət edə bildilər.
1998-ci ildə Kral Fəhd ibn Əbdüləziz məqamın örtüyünü yenidən bərpa etdirdi. Bu dəfə onun misdən hazırlanmış qızılla örtülmüş bir qalxanla qorunması təmin edildi. Həmçinin, istiliyə və zərbələrə davamlı olan möhkəm büllur örtük əlavə edildi. Hazırda məqam yarımkürə şəklindədir, çəkisi 1.750 kq, hündürlüyü 1.30 m, alt hissəsinin diametri 40 sm, qalınlığı 20 sm, xarici diametri isə 80 sm və perimetri 2.51 m-dir.
İbrahim Məqamının fəzilətləri
- Cənnətdən gələn daşdır – Həzrət Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Rükn (Həcərül-Əsvəd) və məqam cənnət yaqutlarından iki yaqutdur. Allah onların nurunu gizlətdi. Əgər gizlətməsəydi, şərqdən qərbə qədər hər yeri işıqlandırardı.”
- Allah onu Quranda zikr etmişdir – "Həqiqətən, orada (Kəbədə) açıq-aydın nişanələr – İbrahim Məqamı vardır." (Ali-İmran, 97).
- İbrahim Peyğəmbərin (ə) insanları həccə çağırdığı yerdir – Rəvayət edilir ki, İbrahim (ə) Allahın əmri ilə bu daşın üzərinə çıxaraq insanlara səslənmiş və onlara həcc ziyarətini vacib elan etmişdir.
- Namaz qılmaq üçün seçilmiş məqamdır – Allah buyurur: “Və İbrahim Məqamını namazgah edin” (Bəqərə, 125). Peyğəmbər (s) hər zaman tavafdan sonra məqamın arxasında iki rükət namaz qılardı. İbn Ömər (r) rəvayət edir: “Peyğəmbər (s) Kəbəni yeddi dəfə tavaf etdi, sonra məqamın arxasında iki rükət namaz qıldı.”
Bu səbəbdən, İslamda İbrahim Məqamı böyük əhəmiyyət daşıyır və həm tarixi, həm dini baxımdan dəyərli bir məqam olaraq qorunub saxlanılır.
