BAKI,AzerVoice
1934-cü il avqustun 19-da Almaniyada keçirilən referendumda Adolf Hitler 90 faizdən çox səs topladı. O, bundan bir ildən artıq əvvəl kansler təyin edilmiş, iki həftə öncə isə Almaniya prezidenti Paul fon Hindenburqun ölümündən sonra faktiki olaraq prezident olmuşdu. İndi isə rəsmi şəkildə də prezident seçildi. Tezliklə “prezident” titulunu ləğv edərək özünü “Führer və Reyx Kansleri” elan etdi və məhdudiyyətsiz hakimiyyətini rəsmiləşdirdi. Bu an Almaniya Respublikasının qısa tarixində görünməmiş dərəcədə səlahiyyətlərin birləşməsini və dünya tarixində dönüş nöqtəsini göstərirdi.
1932-ci ildə qoca, yorğun və zəifləmiş Hindenburq prezident seçkilərində qalib gəlsə də, sağçı dəstəyinin böyük bir qismini Nasislərə uduzmuşdu. Onun ətrafındakılar Hitlerin və Nasistlərin dəstəyi ilə siyasi sabitlik yaratmaq istəyirdi. Hindenburq nasistlərin qanunsuzluqlarına nifrət bəsləsə də, nəticədə o, kansler Henrix Brüningi vəzifədən uzaqlaşdıraraq yerinə Frants fon Papeni gətirdi. Papen Nasistlərə güzəşt edərək Hitlerin “Qəhvəyi Köynəklilər”inə qoyulan qadağanı qaldırdı və Birinci Dünya Müharibəsindən sonra Almaniyaya tətbiq edilən təzminat ödənişlərini birtərəfli qaydada ləğv etdi.
Lakin Hitler bununla kifayətlənmədi. O, kansler postunu özü üçün istəyirdi. Papenin avtoritar siyasəti uğursuz oldu, dəstəyini itirdi və istefaya məcbur qaldı. Daha sonra o, Hitlər ilə ittifaq quraraq Hindenburqu onun kansler təyin olunmasına inandırdı. Papen prezidentə söz vermişdi ki, Hitleri nəzarətdə saxlayacaq və hökumət kabinetinin çoxu nasistlərdən ibarət olmayacaq. Ancaq o dövrdə Hindenburqun kansleri Reyxstaqda çoxluğu təmin edə bilmirdi, Hitler isə daha geniş xalq kütləsini və sağçı-millətçi qüvvələri birləşdirirdi. Beləliklə, 1933-cü ilin yanvarında Hitler Almaniyanın kansleri oldu.
Hitler bununla da dayanmadı. 1933-cü ilin fevralında Reyxstaq binasında baş verən yanğını kommunistlərin üstünə ataraq Hindenburqa fərman imzalatdırdı. Bu fərman vətəndaş hüquqlarını dayandırır və Hitlərə siyasi rəqiblərini saxta ittihamlarla həbs etmək imkanı verirdi. Daha sonra o, Nasist hərəkatı daxilində müxalif mövqe sərgiləyən Qəhvəyi Köynəklilərin lideri Ernst Röhmi məhkəməsiz edam etdirdi. Bu addım ordu və digər mühafizəkar qüvvələri Hitlerin səlahiyyətlərini daha da gücləndirməyə təşviq etdi. Onlar prezidentlik və kanslerlik postlarının birləşdirilməsini tələb etdilər.
1934-cü il avqustun 2-də Hindenburq ağciyər xərçəngindən öldü. Avqustun 19-da keçirilən referendumda isə, təhdid və kommunist qorxusunun təsiri altında, Hitler 90 faiz dəstək aldı. Bu andan etibarən o, bütün sözün həqiqi mənasında Almaniyanın diktatoru oldu.
