BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi

Kəşmir bölgəsi, tez-tez Hindistan və Pakistan arasında daimi gərginlik ocağı olmuşdur. Ən son, son illərin ən qanlı hücumlarından biri nəticəsində bölgədə gərginlik yenidən yüksəldi. Bu hadisə, 2019-cu ildə az qala silahlı qarşıdurmaya səbəb olan gərginlikləri yenidən xatırlatdı.

Çərşənbə axşamı günü Hindistana Kəşmir bölgəsindəki turizm məkanı olan Pahalgam qəsəbəsi yaxınlığında silahlı hücum nəticəsində azı 26 turist həlak olub, digərləri isə yaralanıb. Hindistan rəsmiləri rəsmi olaraq heç bir qruplaşmanı ittiham etməsələr də, hadisəni "terror aktı" kimi qiymətləndirərək Pakistana qarşı cəza tədbirləri tətbiq etməyə başladılar. Hindistan rəsmilərinin hərbi zərbələrə işarə edən bəyanatları Pakistanda geniş narahatlığa səbəb olub.

Kəşmir…davam edən münaqişə

Kəşmir münaqişəsinin kökləri 1947-ci ilə, Britaniyanın Hindistan müstəmləkəsini Hindistan və Pakistan adlanan iki müstəqil dövlətə bölməsinə gedib çıxır. Əhalisinin əksəriyyəti müsəlman olan Kəşmir bölgəsinin statusu mübahisəli idi – bölgənin hindu hökmdarı nə Hindistana, nə də Pakistana qoşulmaq istədi. Lakin sonradan Hindistana qoşulmağa qərar verdi və bu, iki ölkə arasında ilk müharibəyə səbəb oldu. Bu müharibə nəticəsində Kəşmir bölgəsi faktiki olaraq iki yerə bölündü, lakin hüquqi statusu bu günə qədər tam müəyyənləşməyib.

Üç müharibə və davam edən qanlı qarşıdurmalar

Hindistan və Pakistan o zamandan bəri Kəşmir üzərində 3 müharibə aparıb. Müntəzəm olaraq zorakılıqlar, silahlı hücumlar və partlayışlar baş verib. 1999-cu il müharibəsi bu qarşıdurmanın əsas mərhələlərindən biri sayılır. 2019-cu ildə baş verən intihar hücumu isə – 40-dan çox hind əsgərinin ölümü ilə nəticələnən – genişmiqyaslı müharibəyə səbəb ola bilərdi. Hindistan bu hücumda Pakistan tərəfindən dəstəklənən “Ceyş-i Məhəmməd” təşkilatını günahlandırmışdı.

Onilliklərdir davam edən siyasi durğunluq

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının vasitəçilik cəhdlərinə baxmayaraq, tərəflərin mövqeləri dəyişməyib. Hindistan Pakistana separatçıları dəstəkləməkdə ittiham edir, Pakistan isə kəşmirlilərə öz müqəddəratını təyin etmək hüququnun verilməsi üçün BMT-nin referendum keçirməsini tələb edir. Bu siyasi durğunluq beynəlxalq ictimaiyyətin bölgədəki gərginliyin artmasından narahat olmasına səbəb olur, xüsusilə də hər iki ölkənin nüvə silahına sahib olması fonunda.

Modi hökumətinin qərarları gərginliyi yenidən alovlandırdı

2019-cu ildə Hindistan Baş naziri Narendra Modinin rəhbərlik etdiyi hökumət Cammu və Kəşmirə verilmiş muxtariyyəti ləğv etdi. Bu addım bölgədə genişmiqyaslı etirazlara, mərkəzi hökumət idarəçiliyinin sərtləşməsinə, söz azadlığının məhdudlaşdırılmasına, rabitənin kəsilməsinə və kütləvi həbslərə səbəb oldu. Bu, Pakistan tərəfindən sərt şəkildə pisləndi və beynəlxalq narahatlıqlar doğurdu.

Son zamanlarda zorakılıqların səviyyəsi nisbətən azalsa da, bəzi bölgələrdə seçkilər keçirilsə də, sərt təhlükəsizlik tədbirləri xalq arasında narazılığı artırmaqda davam edir. Həm Hindistanın nəzarətində olan Kəşmirdə, həm də Pakistanın idarə etdiyi hissədə narazılıqlar və etirazlar davam edir.

Müharibə təhlükəsi yenidən yaxınlaşır

Son hücum nəticəsində artan gərginlik, iki nüvə dövlətinin açıq müharibə ilə üz-üzə qalma ehtimalını artırıb. Qarşılıqlı ittihamlar, siyasi gərginlik və hərbi tədbirlərlə müşayiət olunan bu vəziyyət, Kəşmiri yenidən partlayış nöqtəsinə gətirib çıxarıb. Bu münaqişə artıq yalnız regional deyil, bütöv bölgənin sabitliyini təhdid edən qlobal bir təhlükəyə çevrilib.

Azərbaycanın Kəşmir məsələsində mövqeyi nədir?

Azərbaycan Cəmmu və Kəşmir məsələsində Pakistanın haqlı mövqeyini dəstəkləyir və bu məsələdə Pakistan ilə həmrəydir. Bunu Prezident İlham Əliyev sentyabrın 16-da Səmərqənddə Pakistanın Baş naziri Şahbaz Şərif ilə görüşündə deyib. Azərbaycan İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində Cəmmu və Kəşmir məsələsi üzrə kontakt qrupun üzvüdür. Söhbət zamanı ölkələrimiz arasında nəqliyyat, logistika, kənd təsərrüfatı, energetika, investisiyaların təşviqi, iqtisadi-ticari əlaqələrin genişləndirilməsi məsələləri ilə bağlı müzakirələr aparılıb və aidiyyəti dövlət qurumlarına tapşırıqlar verilib.

Hindistanda Müsəlmanlara Qarşı Aqressiya: Siyasi və Sosial Reallıqlar

1. Hindutva ideologiyasının yüksəlişi
Hindistanda son illərdə hakim olan Hind Milli Partiyası (BJP) və onun lideri Narendra Modi, hindu millətçiliyinə əsaslanan Hindutva ideologiyasını dövlət siyasətinə çevirmişdir. Bu ideologiya Hindistanı əsasən hindu kimliyi əsasında yenidən formalaşdırmağa çalışır və müsəlmanlar kimi dini azlıqları “digər” olaraq xarakterizə edir. Bu siyasət dini gərginlikləri artırıb və müsəlmanlara qarşı açıq və dolayı diskriminasiyalara səbəb olub.

2. Qanunvericilikdə ayrı-seçkilik – Vətəndaşlıq Qanunu (CAA)
2019-cu ildə qəbul edilən və böyük etirazlara səbəb olan Vətəndaşlıq Dəyişiklik Qanunu (CAA), Hindistanda müsəlmanların hədəf alındığını göstərən əsas hüquqi nümunələrdən biridir. Bu qanun, yalnız qeyri-müsəlman qaçqınlara Hindistan vətəndaşlığı əldə etməyə icazə verir və müsəlman qaçqınları bu imkandan kənarda saxlayır. Bu isə ölkədə dini əsaslı ayrı-seçkilik kimi qiymətləndirilir.

3. Müsəlmanlara qarşı zorakılıq və linç hadisələri
Son illərdə "qurbanlıq inəyi qoruma" bəhanəsi ilə müsəlmanlara qarşı linç hadisələri artıb. Xüsusilə ştat səviyyəsində təşkilatlanmış radikal hindu qrupları, müsəlmanları inək kəsdiyinə görə hücuma məruz qoyur. Bu zorakılıqların bir çoxunda cinayətkarlar ya cəzalandırılmır, ya da açıq şəkildə dəstəklənirlər.

4. Məscidlər və simvollar üzərində təzyiqlər
BJP tərəfdarlarının Babri Məscidinin yerində Ram məbədi inşa etməsi kimi hadisələr və digər tarixi müsəlman abidələrinin hədəf alınması, dini və mədəni irsə qarşı açıq hücum kimi qiymətləndirilir. Bu proseslər tarixi yaddaşı dəyişdirməyə yönəlmişdir və müsəlmanların Hindistandakı varlığını sual altına alır.

5. Kəşmirin muxtariyyətinin ləğvi
2019-cu ildə Hindistan hökuməti Konstitusiyanın 370-ci maddəsini ləğv edərək Cammu və Kəşmirin xüsusi statusunu ləğv etdi. Bu addım Kəşmirdə əsasən müsəlman əhalinin yaşadığı bir bölgənin hüquqlarının mərkəzi hökumət tərəfindən məhdudlaşdırılması kimi qəbul edildi və beynəlxalq səviyyədə ciddi reaksiyalar doğurdu.

6. Müsəlman qadınlara qarşı ayrı-seçkilik
2022-ci ildə Karnataka ştatında məktəbli müsəlman qızlara hicabla dərsə qatılmaq qadağan edildi. Bu qərar təkcə dini azadlıqların pozulması deyil, eyni zamanda müsəlman qadınların ictimai sahələrdən sıxışdırılması kimi də dəyərləndirildi.

7. Beynəlxalq reaksiya və insan haqları təşkilatlarının tənqidi
Amnesty International, Human Rights Watch kimi nüfuzlu təşkilatlar Hindistanda müsəlmanlara qarşı sistematik ayrı-seçkilik və zorakılığı sənədləşdirərək bu halların beynəlxalq insan hüquqları normalarına zidd olduğunu bildirib. Birləşmiş Millətlər və bəzi Qərb ölkələri də bu məsələyə dair rəsmi narahatlıq ifadə edib.

Hindistanın dünyada ən böyük demokratiya kimi tanınmasına baxmayaraq, müsəlman azlığın hüquqlarının sistematik şəkildə məhdudlaşdırılması, zorakılıqların artması və rəsmi siyasətin dini qütbləşməni təşviq etməsi narahatedici tendensiyadır. Bu aqressiv yanaşma həm ölkə daxilində sosial parçalanmanı dərinləşdirir, həm də Hindistanın beynəlxalq nüfuzuna xələl gətirir.

Hindistanın Ermənistana Dəstəyi

Son illərdə Hindistan ilə Ermənistan arasında artan diplomatik və hərbi əməkdaşlıq Cənubi Qafqazda maraqlı geosiyasi dəyişikliklərə səbəb olub. Bu əlaqələr xüsusilə 2020-ci il İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra daha da intensivləşib.

Hərbi əməkdaşlıq və silah satışı

Hindistanın Ermənistana dəstəyi əsasən hərbi sahədə özünü göstərir:

2022 və 2023-cü illərdə Hindistan Ermənistanla milyonlarla dollar dəyərində silah müqavilələri imzalayıb. Bu müqavilələr çərçivəsində "Pinaka" raket sistemləri, ağır artilleriya qurğuları, radarlar və optik avadanlıqlar Ermənistana göndərilib.Bu, Hindistanın Cənubi Qafqazda ilk dəfə açıq şəkildə hərbi tərəfdaş kimi çıxış etməsi kimi qiymətləndirilir.

Siyasi və diplomatik münasibətlər

Hindistan Ermənistanla diplomatik əlaqələrini genişləndirərək Yerevanda səfirlik açmaq qərarı verib və siyasi nümayəndə heyətləri səviyyəsində təmasları artırıb.Ermənistan isə Hindistanı "etibarlı strateji tərəfdaş" kimi xarakterizə edir.

Azərbaycanın və Türkiyənin reaksiyası

Azərbaycanın Hindistan-Ermənistan əməkdaşlığına münasibəti narahatlıqla qarşılanıb. Bakı bu dəstəyi regional sabitliyə təhlükə və balanssız yanaşma kimi qiymətləndirir.Türkiyə də öz növbəsində Hindistanın Ermənistanla yaxınlaşmasını tənqid edib, çünki bu addımlar Azərbaycan və Türkiyə arasında dərinləşən əməkdaşlığa zidd mövqe kimi qəbul olunur.