BAKI, AzerVoice
1992-ci il dekabrın 9-da ABŞ-ın 1800 nəfərlik dəniz piyadaları kontingenti Somalinin paytaxtı Moqadişuya eniş edərək ölkədə güya qayda-qanunun bərpasına yönələn çoxmillətli əməliyyata rəhbərlik etməyə başladı. Missiya humanitar fəlakətin qarşısını almağı və müharibədən dağılmış ölkədə təhlükəsizlik yaratmağı hədəfləyirdi.
Somali əsrlər boyu Portuqaliya, Böyük Britaniya və İtaliyanın müstəmləkəsi olmuş, 1960-cı ildə müstəqillik əldə etdikdən sonra Moqadişu paytaxt elan edilmişdi. Lakin cəmi bir neçə il sonra, 1969-cu ildə general Məhəmməd Siyad Barrenin hərbi çevrilişi ilə ölkə sosialist dövlətə çevrildi.
1970–1980-ci illərdə quraqlıq, aclıq və Efiopiyanın Somali vilayətindəki üsyanın uğursuzluğu nəticəsində milyonlarla insan evsiz qaldı. 1988-ci ildə Efiopiya ilə sülh razılaşması imzalansa da, ölkə daxilində qəbilə qarşıdurmaları gücləndi və 1991-ci ilin yanvarında Barre hakimiyyətdən devrildi. Növbəti 23 ay ərzində davam edən vətəndaş müharibəsi 50 min insanın ölümünə, təqribən 300 min insanın isə aclıqdan həlak olmasına səbəb oldu.
“Ümidin Bərpası Əməliyyatı” - ABŞ qoşunları Moqadişuda
1992-ci ilin dekabrında ABŞ prezidenti Corc H. V. Buş BMT-nin çətinliklə davam etdirə bildiyi sülhməramlı fəaliyyətinə dəstək məqsədilə ölkəyə dəniz piyadaları göndərdi. “Operation Restore Hope” (“Ümidin Bərpası Əməliyyatı”) adlanan bu missiya ərzaq paylanmasını və humanitar yardımın təhlükəsiz çatdırılmasını təmin etdi.
Lakin ölkədə zorakılıq tam dayanmadı. 1993-cü ildə Pakistanlı 24 sülhməramlı əsgərin qətlə yetirilməsi vəziyyəti daha da gərginləşdirdi. BMT bundan sonra Somali qruplarından birinin lideri, general Məhəmməd Farah Aididin həbsinə qərar verdi.
1993-cü il oktyabrın 3-də Aididin tutulması üçün həyata keçirilən əməliyyat zamanı Somalidə üsyançılar iki ABŞ “Black Hawk” helikopterini vurdu və 18 amerikalı əsgər həlak oldu. Təhlükəli görüntülər, üsyançıların öldürülmüş bir Amerika əsgərinin cəsədini küçələrdə sürükləməsi dünya ictimaiyyətinin böyük qəzəbinə səbəb oldu.
Hadisələrdən sonra ABŞ prezidenti Bill Klinton bütün Amerika qüvvələrinin 1994-cü ilin martınadək Somalidən çıxarılması əmri verdi. Qərb dövlətləri də missiyanı tərk etdi.
1995-ci ildə BMT-nin son sülhməramlıları ölkəni tərk edəndə Somalinin hələ də fəaliyyət göstərən mərkəzi hökuməti yox idi. 2002-ci ildə Keniya vasitəçiliyi ilə atəşkəs razılaşması imzalansa da, zorakılıq tam dayanmadı. 2004-cü ildə yeni parlament formalaşdırılsa da, ölkədə siyasi sabitliyin bərpası uzun müddət davam etdi.