BAKI, AzerVoice

18 noyabr tarixində vəliəhd şahzadə Məhəmməd bin Salmanın Vaşinqtona nəzərdə tutulan səfəri, Səudiyyə Ərəbistanının Yaxın Şərqdə sülh siyasətinin formalaşdırılmasında aparıcı rolunun anlaşılması baxımından həlledici mərhələ kimi qiymətləndirilir.

AzerVoice ArabiToday-ə istinadən xəbər verir ki, bu səfər, Fələstin məsələsi, Qəzzadakı hadisələr və ABŞ-ın “İbrahim Sazişləri”nin genişləndirilməsi, o cümlədən Səudiyyə Ərəbistanının həmin sazişlərə daxil edilməsi üçün göstərdiyi təzyiqlərin fonunda baş tutur.

Lakin beynəlxalq təzyiqlərə baxmayaraq, Səudiyyə Ərəbistanı açıq şəkildə bəyan edir: İsraillə istənilən normallaşma yalnız müstəqil Fələstin dövlətinin qurulmasını nəzərdə tutan aydın yol xəritəsi çərçivəsində mümkündür.

Bu mövqe Krallığın milli və regional maraqlarını qorumaq iradəsini və məsuliyyətli, balanslı sülh prosesinə rəhbərlik etmək gücünü göstərir.

Səudiyyə strategiyası: sülh, suverenlik və güc balansı

ABŞ-ın Yaxın Şərq üzrə keçmiş kəşfiyyat rəsmisi Conatan Benikov vurğulayır ki, Səudiyyə Ərəbistanı real və ölçülə bilən şəkildə Fələstin dövlətçiliyinə aparan proses başlamadan, normallaşmaya addım atmayacaq.

Onun sözlərinə görə, vəliəhd şahzadə Krallığın siyasi nüfuzundan istifadə edərək Vaşinqtondan Fələstin suverenliyinə dəqiq və rəsmi zəmanət tələb edir. Bu isə Səudiyyə Ərəbistanının beynəlxalq balanslara hakim ola bildiyini və milli prinsiplərdən geri çəkilmədiyini nümayiş etdirir.

Eyni zamanda Krallıq təhlükəsizlik və strateji müstəqilliyini gücləndirir: Vaşinqtonla danışıqlar belə qurulur ki, heç bir diplomatik razılaşma Krallığın suveren qərarvermə hüququna, dövlət maraqlarının qorunmasına xələl gətirməsin.

Normallaşma və təhlükəsizliyin ayrılması

Fars Körfəzi Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri Əbdüləziz bin Səqr qeyd edir ki, normallaşmanın Fələstin dövlətinin yaradılması ilə bağlanması regionun siyasi dinamikasının dərindən anlaşıldığını göstərir.

Ər-Riyad üçün prioritet belədir: təhlükəsizlik məsələləri diplomatik prosesdən ayrı şəkildə müzakirə olunmalı, bu isə uzunmüddətli strateji çeviklik verir.

ABŞ-la əməkdaşlığın yeni mərhələsi

Səudiyyə Ərəbistanı paralel olaraq ABŞ-la müdafiə və texnoloji əməkdaşlığı dərinləşdirməyə çalışır. Hazırlanan müdafiə sazişi — tam hərbi ittifaq olmasa da — Krallığın silahlanma və qabaqcıl texnologiyalar sahəsində imkanlarını gücləndirmək baxımından mühüm addım olacaq.

Vaşinqton İnstitutunun tədqiqatçısı Devid Makovsky hesab edir ki, bu addım uzunmüddətli tərəfdaşlığın təməlini qoyacaq və Səudiyyə Ərəbistanına regional təhlükəsizlik məsələlərində müstəqil mövqedən çıxış etməyə imkan verəcək. Eyni zamanda Krallıq Fələstin məsələsinə dəstəyini dəyişməz saxlayacaq.

Ər-Riyadın şərtləri: beynəlxalq zəmanət və təcavüzün dayandırılması

Krallığın Fələstin məsələsinə siyasi yanaşması ardıcıl və prinsipialdır.

Səudiyyə Ərəbistanının Xarici İşlər Nazirliyinin müşaviri Manal Radvan bildirib ki, normallaşma yalnız aşağıdakı şərtlər yerinə yetirildikdə mümkündür: İsrail qoşunlarının Qəzzadan çıxması, Fələstin Administrasiyasının geri qayıtması və beynəlxalq təhlükəsizlik qüvvələrinin yerləşdirilməsi.

Bu yanaşma təkcə fələstinlilərin hüquqlarını müdafiə etmir, həm də Səudiyyə Ərəbistanının sülhyaratma siyasətində əsas oyunçu kimi nüfuzunu gücləndirir.

Vəliəhd şahzadənin səfəri ciddi regional dəyişikliklər dövründə baş verir: Qəzzada müharibə, İsrailin HƏMAS infrastrukturuna zərbələri, Livan və Yəməndə İranla əlaqəli qrupların hücumları.

Bu proseslər İranın təsirinin zəifləməsinə və Ər-Riyadın daha sərbəst danışıqlar aparmasına şərait yaradıb.

Krallıq sübut edir ki, dialoq aparmaqla yanaşı, strateji müstəqilliyini və uzunmüddətli maraqlarını qoruya bilir.

Krallıq — regional sabitliyin qarantı

Ərəb və Qərb diplomatik mənbələri təsdiqləyir ki, Ər-Riyad müdafiə, siyasət və iqtisadi məsələləri birləşdirərək peşəkar və hesablama ilə danışıqlar aparır. Hər hansı gələcək razılaşma Səudiyyə Ərəbistanının milli maraqlarını əks etdirməli və Fələstinin dövlətçilik hüququnu təmin etməlidir.

Bu çoxqatlı strategiya müdafiə əməkdaşlığı, texnoloji investisiyalar və siyasi razılaşmalar üzərində qurulub. Bütün bunlar suveren qərarvermə və uzunmüddətli strateji planla birlikdə həyata keçirilir.

Səudiyyə Ərəbistanı göstərir ki, Ər-Riyad təkcə iştirakçı deyil, Yaxın Şərqin gələcəyini formalaşdıran aparıcı qüvvədir. Krallıq hazırkı böhranla kifayətlənmir — o, davamlı sülhün, fələstinlilərin hüquqlarının qorunmasının, gələcəkdə ABŞ-la müdafiə sazişinin real ittifaq səviyyəsinə çatmasının əsas şərtlərini müəyyən edir.

Qrallıq yarandığı gündən ərəb və islam dünyasının mərkəzi aktoru olub: ərəb birliyinin dəstəklənməsi, xarici təhdidlərə qarşı dayanmaq, islam dünyasının maraqlarını qorumaq, münaqişələr arasında vasitəçilik etmək və Fələstin məsələsini müdafiə etmək bu siyasətin mərkəzində dayanır.

Bu xətt güc, müdriklik və diplomatik tarazlıq üzərində qurulub və Ər-Riyadı regional sabitliyin aparıcı qarantına çevirib.

Səudiyyə Ərəbistanı sübut edib ki, milli maraqlara əsaslanan strateji qərarlar qəbul etməklə, nə ərəb birliyini dağıdır, nə də xarici təzyiqlərə boyun əyir.

Məhz buna görə Krallıq Yaxın Şərqdə sülhün gələcəyinin əsas memarı olmaq üçün mənəvi, siyasi və tarixi haqq qazanıb.

Səudiyyə Ərəbistanı — müşahidəçi deyil, yeni qaydaların qurucusu, ərəb xalqlarının müdafiəçisi və ədalətli sülhün təminatçısıdır.